گردشگری در شهرستان ساوه

نویسنده: مهندس محمد شرافت ساوجی 

درشهرستان ساوه در کیلومتر ۱۱۵ تهران با داشتن ۴۰۰ اثر ملی ثبت داده شده وهمچنین تاریخ ۷۰۰۰ ساله میتوان با بهسازی ومشارکت مردم وهمکاری دولت زمینه جلب صنعت گردشگری داخلی وخارجی ایجاد نمود.

بنای چهار سوق، موزه مردم شناسی ساوه



  موزه مردم شناسی ساوه، تنها موزه این شهرستان بوده که در محل بنای تاریخی چهار سوق در سال 86 افتتاح و فعالیت خود را آغاز کرده است. این موزه همزمان با تعطیلات نوروزی و حضور پر رونق گردشگران، با استقبال چشمگیر مسافران نوروزی مواجه است.
راهنمایان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با حضور در این مکان، اطلاعات کامل را در اختیار مسافران و گردشگران قرار می دهند. تاکنون صدها بروشور حاوی اطلاعات مورد نیاز و معرفی آثار باستانی، تاریخی و گردشگری شهرستان ساوه بین مسافران نوروزی توزیع شده است. موزه مردم شناسی ساوه ، درجنوب مسجد انقلاب و آب انبار چهار سوق این شهرستان واقع شده است.

  بنای چهار سوق ساوه با توجه به تزیینات موجود، از یادگارهای دوره صفویه به شمار می رود که عمده مصالح کار شده در ساخت این بنا، آجر، سنگ، کاشی، آهک، گچ و خاک است. گنبد چهار سوق با دهانه ای نزدیک به 15 متر و ارتفاعی به همین اندازه از بیرون دارای پلان 12 ضلعی و از داخل بنا دارای پلان مدور بوده که شامل چهار دالان و هشت حجره است. این اثر تاریخی در گذشته به عنوان محور اتصال راسته اصلی و مسیر بازار بوده و در دوره هایی نیز به عنوان تکیه جهت برگزاری مراسم عزاداری و نیز به عنوان زورخانه جهت انجام ورزش های باستانی کاربری داشته است.
  این بنا در سال 1356 به شماره 1382 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و در سال 86 به مناسبت روز جهانی صنایع دستی به عنوان نخستین موزه شهرستان ساوه (موزه مردم شناسی) باهدف معرفی قومیت‌ها وفرهنگ مردم ، مورد بهره برداری قرار گرفت.



  هم اکنون ‎ 100قلم اشیای مردم شناسی و باستان شناسی شامل لوازم فلزی، سفال، تابلو، کاشی تزیینی و ماکت اماکن تاریخی در این موزه به نمایش درآمده است.

به منظور خدمات بهتر به بازدید کنندگان و گردشگران این موزه صبح و عصر باز و برای عموم آزاد است.

برخی از آثار طبیعی و تاریخی شهرستان ساوه:

۱- یخچال طبیعی  واقع در روستای اقداش بخش نوبران  در ارتفاعات رشته کوه سلسال

۲-چشمه قیرخ قیزلو  درروستای کمالو  بخش نوبران

۳-غار ده سید واقع در شمالروستای ده سید بخش مرکزی (بخش خرقان )

۴- غار مسلم اباد  واقع در جنوب غربی رو ستای مسلم اباد بخش نوبران

۵- مرداب لار واقع در ۳کیلومتری شرق روستای لار بخش خرقان

۶- دره زیبای روستای چناقچی علیا بخش خرقان

۷- صخره های طبیعی وزیبای دامنه کوه تخت ر ستم واقع در دامنه کوه روستای نشوه 

۸- چشمه های دره ینگه قلعه روستای ینگه قلعه بخش نوبران

۹- چشم انداز  بیوران واقع ودر شمال غربی روستای بیوران بخش نوبران

۱۰- چشمه امام زاده نوح (ع) واقع در روستای با لقلو بخش نوبران

۱۱- طبیعت زیبای ابشاری فصلی دره جبهه فربی قصر قیز قلعه بخش مرکزی

۱۲-طبعت زیبای روستای حریقان  بخش نوبران

۱۳- طبیعت زیبای جلگه وحاشیه شمالی روستای کله دشت بخش نوبران

۱۴- طبیعت زیبای حاشیه   رود خانه زنبر  از اردمین ومراغه  وسنگک   تا چناقچی  بخش نوبران

۱۵-کانال کوه چرخی معروف به چهار صد ستون در دامنه کوه چرخی از روستای ورده (بخش خرقان)

۱۶- طبعت زیبای چشمه بابا رجب روستای نیوشت بخش مرکزی

۱۷-غار باباگر گر در روستای ستق بخش نوبران

۱۸- دریاچه دل اب (دیلیو )در روستای ستق از توابع بخش نوبران

۱۹- طبعیت زیبای  روستای سامان بخش نوبران


 مهندس محمد شرافت ساوجی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه

سفر به کردستان و آشنایی با فرهنگ ناب ایرانی

 

  استان کردستان یکی از استان‌های منحصر به فرد کشور در مقوله جاذبه‌های فرهنگی است زیرا در این استان بر خلاف سایر مناطق کشور هنوز عوامل فرهنگی و تاریخی در زندگی مردم جاری است و با وجود پیشرفت‌های روز افزون صنعت و هجوم فرهنگ‌های بیگانه خوشبختانه فرهنگ بومی منطقه به علت داشتن ریشه‌های عمیق و باستانی، پویاتر از گذشته به حیات خود ادامه می‌دهد.

استان کردستان به علت دارا بودن شرایط خاص فرهنگی مانند زبان، لباس و پوشش، جشن‌ها، رقص، موسیقی و صنایع دستی ــ که به آن‌ها اشاره خواهد شد ــ سرزمین مهرورزی و فرهنگ ناب ایرانی است که در جای جای جهان شناخته شده است و تاثیرات شگرفی بر فرهنگ‌های همجوار خود گذاشته است.

زبان
زبان مردم کردستان همانند زبان فارسی در مجموعه‌زبان‌های گروه هند و اروپایی قرار می‌گیرد و از لحاظ دستوری و نوشتاری دارای قوانینی خاص است. این زبان به علت وسعت زیاد مناطق کردنشین دارای لهجه‌های اصلی و زیرلهجه‌های بسیاری است که این تنوع لهجه از لحاظ حجم کلمات زبان کردی را غنی ساخته است، به طوری که بسیاری از منظومه‌های کردی از حدود یکصد سال پیش به زبان‌های مختلف ترجمه شده‌اند.

لباس و پوشش
لباس کردی از زیبا‌ترین پوشاک‌های ایرانی است و این زیبایی، در پوشاک زنان این منطقه از تجلی بیشتری برخوردار است و همین امر سبب شده چند بار در جشنواره‌های محلی جهان به عنوان لباس زیبای برتر انتخاب شود. تکامل لباس کردی آن را کاملا مناسب وضعیت اقلیمی این ناحیه کرده و شیوه نگرش آمیخته با احترام مردم به این پوشش موجب حفظ و استفاده آن تا امروز شده است.

جشن‌ها
مهم‌ترین و عمومی‌ترین جشنی که در میان مردم کردستان مرسوم شده برگزاری جشن نوروز است. این جشن در اقصی نقاط کردستان به صورت خودجوش همراه با مراسم رقص کردی و برپایی آتش برگزار می‌شود. همچنین عید فطر و قربان نیز به‌عنوان اعیاد مذهبی در این منطقه دارای اهمیت خاص‌اند.

از دیگر مراسمی که در میان مردم کردستان به ویژه مردم منطقه اورامان از جایگاه خاصی برخوردار است مراسم عروسی پیر شالیار است. این مراسم در روستای اورامان تخت در هفته دوم بهمن‌ماه که مصادف با جشن سده است، طی مراحل خاصی برگزار می‌شود و ادامه آن نیز در نیمه اول فصل بهار مصادف با پانزدهم اردیبهشت در محل آرامگاه پیرشالیار تحت عنوان مراسم کومسای برگزار می‌شود.

رقص کردی
رقص کردی که مردم کردستان آن را «هه لپه رکی» می‌نامند، با زیبایی خاص آیینه‌ای تمام‌نما از زندگی گذشته این مردم است. حرکات رقص کردی برگرفته از زندگی و کار روزانه مردم مانند کشاورزی، مراسم و جشن‌های بزرگ، بازی‌های محلی، جنگ و دفاع، اعتقادات دینی و حالات روحی افراد بوده است. این رقص به علت دور بودن از ابتذال، پیوندی تاریخی و اجتماعی با زندگی مردم دارد و در میان تمام طبقات مردم به عنوان یک ارزش تلقی می‌شود و اصالت این هنر باعث پیشرفت آن در استان شده است.

موسیقی
استان کردستان یکی از غنی‌ترین استان‌های کشور از لحاظ موسیقی است. وجود گروه‌های مختلف موسیقی در استان، وجود اساتید موسیقی در تهران و شهرهای بزرگ کشور که برخاسته از استان کردستان‌اند و همچنین ساخت سازهای موسیقی به علت پیشرفت صنایع چوبی و نازک‌کاری در کنار استعداد موسیقی موجود در استان، کردستان را به مهد موسیقی کشور تبدیل کرده است. موسیقی کردستان را می‌توان به سه بخش تقسیم‌ کرد. نخستین بخش، موسیقی دینی است که در مراسم مولودی به مناسبت تولد پیامبر و یا اعیاد فطر و قربان و مراسم دراویش با آواز و دف اجرا می‌شود. دومین بخش، موسیقی مناطق شهری است که به وسیله موسیقی‌دان‌های حرفه‌ای اجرا می‌شود و سومین بخش، موسیقی روستایی و سنتی است که به آن بیت می‌گویند.

صنایع دستی

صنایع‌دستی به عنوان بخشی از میراث فرهنگی و به عنوان نمادی از نوع زندگی فرهنگی هر جامعه همواره مورد توجه گردشگران بوده است. صنایع دستی استان کردستان به علت عدم استیلای بخش صنعتی هنوز از لحاظ کیفیت و گستردگی در سطح کشور مطرح است، به‌گونه‌ای که فرش و گلیم کردستان به همراه محصولات نازک‌کاری همچون شطرنج شهرت جهانی پیدا کرده است و بیشتر مسافران و گردشگرانی که به کردستان سفر می‌کنند، محصولات نازک‌کاری، فرش و گلیم این منطقه هنر‌پرور را خریداری می‌کنند.

منبع: میراث آریا

کرمان، ایران ناشناخته

کره زمین، مجموعه‌ای از فراوانی‌ها و جلوه‌های متنوعی است که جدای از تقسیمات سیاسی و جغرافیایی به شکل خاصی سطح آن را پوشانده‌اند. ایران بخش کوچکی از این کره بزرگ و عجیب است که به خاطر شرایطی که همواره در طول تاریخ با خود همراه داشته، سرزمینی قابل توجه بوده است. سرزمینی که شرایط ویژه تاریخی، فرهنگی و جغرافیایی آن باعث شده که در ادوار مختلف، سرنوشت‌های متفاوتی را تجربه کند و کرمان، ویترینی از این سرزمین است. ویترینی که آراسته به ترین‌های متنوع و جذابی است که هر یک جلوه‌ای از شکوه ارزش‌های ایران زمین است. در این مقاله نگاهی گذرا خواهیم داشت به بخشی از آنچه که در استان کرمان جای دارند و در ایران و در جهان بی‌همتا و منحصر به فرد می‌باشند.

کلوتهای شهداد، شگفت انگیزترین عارضه‌های کویری جهان
کویر لوت به عنوان بخش قابل توجهی از استان کرمان، میزبان شگفت انگیزترین عارضه‌های طبیعی و منحصر به فردی است که با توجه به ساختار و فضای بیرونی که از خود به نمایش می‌گذارند تحسین و تامل هر بیننده‌ای را بر می‌انگیزد. شهر ارواح، بزرگترین شهر کلوتی جهان، سرزمین عجایب و ... نامهایی است که بسیاری از گردشگران، عابران و خصوصاً شرق شناسانی چون «سون هدین سرپرسی سایکس» پس از رسیدن به کلوت‌ها بر لب آوردند. منطقه ای به وسعت 80×140 کیلومتر که در وسط لوت به شکلی مواج تشکیل شده است. منطقه ای که در 150 کیلومتری شرق شهر کرمان و در 30 کیلومتری شهداد قرار گرفته است.

تل گندم بریان، گرم‌ترین نقطه کره زمین
از دیگر نقاط شگفت‌انگیز کویر لوت، منطقه‌ای پوشیده از سنگ‌های سیاه آذرین است. پهنه‌ای وسیع در دل شن‌ها، سنگ‌ریزه‌ها و نمک‌زارها که میزبان سنگ‌های سیاه است پهنه‌ای تپه مانند که 400 متر ارتفاع دارد و در این منطقه گود، ارتفاع آن قابل توجه است. از گندم بریان به عنوان گرم‌ترین نقطه کره زمین یاد می‌کنند. این بخش از کویر لوت به دلیل ارتفاع پست و نیز شدت گرمایی که حاصل تابش خورشید بر سنگ‌های سیاه است و به دلیل هوای وحشتناکی که در ماههای تیر و مرداد دارد بی‌شک هیچ رقیبی در سطح دنیا ندارد. «پرویز کردوانی» کویرشناس برجسته ایرانی دمای 70 درجه سانتیگراد را در این منطقه مدعی است. بهتر است بدانیم که در 13 دسامبر 1922 ثبت گرمای 7/57 درجه سانتیگراد در بیابان الغزیزیه لیبی باعث شد تا از آن به عنوان گرم ترین نقطه کره زمین یاد کنند و این در حالی است که در ده سیف زیارت که به عنوان آخرین آبادی ایستگاه‌های شهداد قبل از ورود به دل کویر لوت به حساب می‌آید به راحتی 53 و 54 درجه گرما در ایستگاه‌های هواشناسی به ثبت می‌رسانند. پس می‌توان شرایط گندم بریان را بسیار مستعد برای بالا بردن دمای هوا تا سطح گرم‌ترین نقطه کره زمین متصور شد. منطقه‌ای با طول 48 و عرض 10 کیلومتر در 35 کیلومتری شمال کلوتها و در قسمت جنوبی لوت شمالی.

غارایوب، بزرگترین غار ایران
کوه ایوب با ارتفاعی بیش از 3 هزار و 368 متر در شمال غرب استان کرمان میزبان بزرگترین غار آذرین ایران است. این غار در 7 کیلومتری دهستان دهج از توابع شهرستان شهر بابک است. منشاء این غار گدازه‌های آتشفشانی هستند و با توجه به بررسی‌های باستان‌شناسی مسکن و محل استقرار انسانها در دوران‌های گذشته بوده است. آثاری از دوران اشکانی به راحتی در این غار قابل دیدن است که هر ساله پذیرای بسیاری از گردشگران است. اما آنچه که این غار را در ایران منحصر به فرد جلوه می‌دهد دهانه عظیم این غار است دهانه‌ای با 50 متر طول و 40 متر ارتفاع دارد. خمیازه‌ای تمام نشدنی و غول آسا در بخش جنوبی کوه ایوب و حالا مقایسه کنید آن را با فراخ‌ترین دهانه غار ایران یعنی رود اخشان فیروزکوه که دهانه آن 50 در 18 متر است.

آبشارهای جبال بارز، بلندترین آبشارهای ایران
بخش قابل توجهی از استان کرمان را ارتفاعات فرا گرفته‌اند. درست مثل ایران. ارتفاعاتی که چشم‌اندازها و تصاویر بی‌مانند طبیعت را به وفور در آنها شاهدیم. یکی از این چشم‌اندازهای ارزشمند وجود آبشارها در گوشه و کنار استان کرمان است. اگر چه اکثر آبشارهای ایران در زاگرس مرکزی و البرز می‌باشند اما ارتفاعات این بخش از ایران نیز حرف‌های زیادی برای گفتن دارند و برای طبیعت‌گردان و ماجراجویان سرزمین بکر و بی‌مانند محسوب می‌شوند. در رشته کوه 240 کیلومتری جبال بارز که در مسیر جنوب استان قرار دارد دو آبشار رودفرق (وروار) در شهرستان عنبرآباد و سرنکوه در شهرستان جیرفت ارتفاع 120 و 176 متری را از ریزش آب به نمایش می‌گذارند، آبشارهایی که از آبشار شوی استان لرستان که بلندترین آبشار ایران محسوب می‌شود دهها متر بلندترند.

قله هزار، چهارمین قله بلند ایران
بلندترین قله ارتفاعات مرکزی ایران با ارتفاع 4 هزار و 501 متر که به تنهایی از کل قله‌های رشته کوه یکهزار و 400 کیلومتری زاگرس (عظیم‌ترین و طولانی‌ترین رشته کوه ایران) بلندتر است و پس از دماوند (5671 متر) علم کوه (4850 متر) و سبلان (4811 متر) چهارمین قله ایران به حساب می‌آید. ارتفاعات هزار پوشیده از انواع گیاهان دارویی و وحشی است و چشمه سارها، جنگلهای بید، رودخانه و آبشار از دیگر چشم‌اندازهای آن به حساب می‌آیند. قله‌ای که مهربانی آن با طبیعت‌گردان و کوه‌نوردان زبان زد است.

روستای اوردیکان، بلندترین منطقه مسکونی ایران
بلندترین منطقه مسکونی ایران در ارتفاع 3 هزار متری که در سینه قله بلند لاله‌زار (4311 متر) به آرامی جای گرفته و ساکنان آن در تمام طول سال خانه و کاشانه خود را آباد نگه می دارند و هرگز ترک آن نمی‌کنند.

دشت ساردوئیه، بلندترین دشت ایران
در حرکت به سمت جنوب استان و پس از گذر از قله بلند هزار به دشت مرتفع ساردوئیه که بخش شمالی شهرستان جیرفت محسوب می‌شود برخورد می‌کنیم. دشتی که با 2 هزار و 700 متر ارتفاع از سطح دریا بلندترین دشت ایران محسوب می‌شود. که در پایین‌دست آن دره زیبا و خارق‌العاده دلفارد قرار گرفته است و یکی از زیباترین مسیرهای گردشگری جنوب کشور است.

گودال تکاب، گودترین چاله داخلی ایران
بخش مرکزی کویر لوت پست‌ترین و خشک‌ترین نقطه ایران محسوب می‌شود منطقه‌ای که بارش باران در آن کمتر از 50 میلیمتر است و ممکن است سالهای پی در پی شاهد هیچ بارانی در آن نباشیم. گودال تکاب که مثل کف یک قیف است گودترین چاله داخلی ایران است که در برخی نقاط آن ارتفاع به 76 متر می‌رسد و بسیاری نقاط دیگر آن ارتفاعی بین 150 تا 250 متر دارند.

بازار تاریخی کرمان، بزرگترین بازار سرپوشیده جهان
از دیگر عجایب استان کرمان بازار تاریخی شهر کرمان است که در کنار زیبایی‌های خاص بازارهای سنتی به دلیل طولانی بودن آن یکی از منحصر به فردترین جلوه‌های معماری سنتی در ایران و جهان محسوب می‌شود. طول راسته بازار کرمان یکهزار و 100 متر است که با بازارهای فرعی وابسته به آن به 3 هزار متر می‌رسد. رشته‌ای در هم تنیده که طولانی‌ترین بازار سرپوشیده جهان را تشکیل داده است. بازاری که مجموعه‌های تاریخی زیبایی چون گنجعلی‌خان و وکیل را در دل خود دارد.

خانه حاج آقا علی، بزرگترین خانه خشتی جهان
شهر رفسنجان به دلیل مجاورت با مناطق گرم کویری، میزبان بسیاری از بناهای خشتی استان کرمان است. بناهایی که برخی با توجه به امتیازهایی که دارند از شرایط ویژه‌ای برخوردارند. یکی از این عظمت‌های خشتی خانه حاج آقا است که با 7 هزار مترمربع زیر بنا بزرگترین خانه خشتی در سطح جهان محسوب می‌شود. همچنین استان کرمان با بیش از 180 هزار کیلومتر مربع وسعت (بدون احتساب مرزهای آبی ایران در سیستان و بلوچستان) پهناورترین استان کشور است که اگر چه بخش قابل توجهی از آن را وحشتناک‌ترین مناطق کویری جهان فرا گرفته‌اند اما به دلیل غنی بودن خاک آن یکی از مهمترین و برجسته‌ترین استان‌های کشور در بحث کشاورزی و معدن نیز به حساب می‌آید. همچنین وجود انواع آب و هوا و تنوع اقلیمی خاص این استان باعث شده علاوه بر منابع ارزشمند طبیعی و محیط زیست با ارزش، در موارد زیادی، ما تجربه دار موجودیت سه فصل در کمتر از 12 ساعت باشم و در مناطق زیادی شاهد تلاقی درختان مناطق سردسیری و گرمسیری در یک نقطه بوده و اختلاف دمای خنک ترین و گرمترین روزهایمان در همین فصل تابستان به بیش از 40 درجه برسد.

پارک ملی خبر و چندین منطقه حفاظت شده از جمله مهروئیه کهنوج که باقی مانده جنگل‌های کهور جنوب شرق ایران محسوب می‌گردند، پناهگاه خرس سیاه آسیایی و زاغ بور همچنین وجود گونه‌های گیاهی و جانوری منحصر به فردی مثل مرغ جیرفتی از دیگر نشانه‌های غنی بودن استان کرمان به حساب می‌آیند. موارد مذکور در این یادداشت بخشی از پتانسیل‌های بی‌شمار استان کرمان است که در بخش‌های مختلف تاریخی، فرهنگی و طبیعی ایران زمین از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند و صد افسوس همانگونه که قدر ایران عزیز را نمی دانیم قدر کرمان را هم ....

منبع: خبرگزاری میراث آریا

بازار تبریز، یازدهمین اثر ثبت جهانی ایران

  
بازار تبریز بزرگترین بازار سرپوشیده جهان و یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است. این بازار در سال ۱۱۹۳ هجری قمری بر اثر زلزله با خاک یکسان شد، اما طولی نکشید که به همت مردم شهر بازسازی شد.

شهر تبریز به مناسبت قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم از دیرباز مرکز مبادله کالا میان خاور دور و اروپا بوده‌ و وصف بازار‌های آن در خاطرات بسیاری از بازرگانان و جهانگردان آمده است.

تبریز به سبب قرار گرفتن در سر راه شرق و غرب، از بدو پیدایش مرکز مبادله کالاهای بازرگانی کشورهای اروپایی و آسیایی بوده است و خود نیز بنا به مقتضیات جغرافیایی، محصولات کشاورزی و صنعتی را به دورترین نقاط جهان صادر می‌کرده است و این تبادل اقتصادی ایجاب می‌کرد که بازار ها و مرکزی برای مبادله و فروش کالاهای شرق و غرب در آن به وجود آید.

بازار تبریز هم اکنون به طول یک کیلومتر بزرگترین مجموعه به هم پیوسته و مسقف دنیا است و در سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ثبت شده ‌است.

طاق‌‌ها و گنبدهای مقرنس بلند آن، سازه‌‌های آجری به هم پیوسته، آرایش مغازه ‌ها، کثرت تیمچه‌‌ها، وجود انواع مشاغل و تعداد زیادی مدرسه و مسجد که در کنار سرا‌های بازرگانی قرار گرفته ‌اند، این بازار را نمونه‌ای عالی از محیط تجارت و زندگی اسلامی و شرقی ساخته است.

سبک معماری، کثرت سراها و تیمچه‌ها و وجود تعدادی مدرسه و مسجد نیز به این مجموعه اهمیت و امتیازی خاص داده‌اند.

از تاریخ بنای اولیه مجموعه بازار تبریز اطلاعی در دست نیست لیکن اکثر مورخان و جغرافی‌نویسان و جهانگردان اسلامی و خارجی که از قرن چهارم هجری تا عهد قاجار از تبریز دیدن کرده‌اند، اسناد مهم و مدارک ارزنده‌ای را درباره بازار و وضع بازرگانی تبریز ارائه داده‌اند.

از مقدسی در قرن 4 هجری، یاقوت حموی در 610 هجری، زکریا بن محمد قزوینی در 650 هجری، مارکوپولو در اواسط نیمه دوم قرن 7 هجری (1271 میلادی)، کشیش اودوریک در 721 هجری، ابن بطوطه در 730 هجری، آمبروزیوکنتارینی در 878 هجری (1474)، حمد الله مستوفی در قرن 8 هجری، کلاویخو در 807 هجری، جان کارت رایت انگلیسی در 1015 هجری (1606 میلادی)، شاردن در زمان شاه سلیمان صفوی، تاورنیه فرانسوی در 1046 هجری، کارری ایتالیایی در 1052 هجری، جملی کاردی جهانگرد ایتالیایی و ده‌ها سیاح و مورخ دیگر مطالب جالب توجهی به جای مانده که دال بر اهمیت مجموعه بازار در دوره های مختلف بوده است.

ابن بطوطه سیاح مشهور که در سال 731 هجری قمری وارد تبریز شده می‌گوید: «بازار تبریز یکی از بهترین بازارهایی بود که من در همه شهرهای دنیا دیده ام. من به بازار جواهریان رفتم، بس که از انواع جواهرات دیدم چشمم خیره گشت.» همچنین تاورنیه نیز در سال 1046 هجری قمری از بازار تبریز دیدن کرده و آن را ستوده است.

شوالیه شاردن فرانسوی نیز تبریز را دارای عالی‌‌ترین بازار های آسیا دانسته و با اظهار شگفتی از گنبدهای زیبا و طاق‌‌های دیدنی، بازار هشت ‌گوش و وسیع قیصریه را زیباترین بخش بازار تبریز دانسته است.

حمدالله مستوفی مورخ و جغرافیدان معروف قرن هشتم ضمن تعریف خوبی و فراوانی غلات و میوه‌‌های تبریز و اشاره به مزیت پاره‌ای از انواع مخصوص گلابی، سیب، زردآلو و انگور آن مردم این شهر را اعم از فقیر و غنی اهل کسب و داد و ستد معرفی کرده و یادآور شده که در آن دیار متمول بسیار است.

وجود مدارس و مساجد تاریخی مهم و معروفی چون مسجد جامع، مدرسه حاج صفرعلی، مدرسه صادقیه در این بازار نیز گواه بر پیشینه تاریخی این مجموعه بنا است.

بازار کنونی تبریز مربوط به اواخر زندیه ( یعنی بعد از زلزله‌ای که در سال 1193 هجری قمری روی داد) و عصر قاجار است. در زمان عباس میرزا که تبریز ولیعهدنشین و دارالسلطنه شد، سراها، تمیمچه‌ها و بازارهای عالی تازه‌ای احداث شد.

بازار تبریز با طاق‌ها و گنبدهای بلند آجری شامل بازار امیر، بازار کفاشان، راسته بازار، بازار حلاجان، یمینی دوز بازار، راسته کهنه، بازار حاج محمد حسین، بازار مشیر بازار، بازارچه صفی، بازار امیر ابوالحسن، سرای حاج رسول، سرای حاج میرزا علی نقی، تیمچه و سرای شیخ کاظم، تیمچه حاج صفرعلی، تیمچه و دالان میرزا شفیع و تیمچه ملک است که به اختصار به آن‌ها اشاره می‌شود.

بازار تیمچه امیر یکی از شاهکارهای جالب معماری و با شکوه‌ترین تیمچه‌های بازار تبریز به حساب می‌آید.

تیمچه حاج صفرعلی بنایی است معظم که بانی آن حاج صفرعلی خویی بازرگان معروف معاصر فتحعلی شاه قاجار است.

تیمچه مظفریه نیز یکی از زیباترین بخش‌های بازار است که حاج شیخ جعفر قزوینی تاجر سرشناس دوره ناصرالدین شاه آن در سال 1305 ساخته بود و به مناسبت حضور مظفرالدین میرزا ولیعهد وقت در این تیمچه به نام مظفریه نامگذاری کرد.

راسته‌‌های معروف بازار تبریز نیز شامل بازار امیر، پشت بازار امیر، بازار کفاشان، بازار حرم خانه، راسته بازار، یمینی دوز بازار، بازار حلاجان، قیز بستی بازار، بازار سراجان، راسته کهنه یا قدیم، بازار کلاه دوزان، دلاله زن بازار، بازار صادقیه، بازار مسگران، بازار حاج محمد حسین، بازار مشیر، بازارچه شتربان، بازار صفی، بازار میر ابوالحسن، بازار شیشه گرخانه، رنگلی بازارچه ( بازارچه رنگی ) و بازارچه خیابان است.

در همه این بازارها، تیمچه‌‌ها، سراها و چهارسوهایی هست که حجره‌ها و مغازه‌‌های آن‌ها مرکز عمده فروشی اجناس گوناگون داخلی و خارجی است.

اغلب تیمچه‌‌ها و سرا‌ها سه طبقه‌اند طبقه زیرین مخصوص نگهداری کالا یا به عبارت دیگر انبار مال‌التجاره، طبقه دوم تجارت‌خانه و محل کار و طبقه سوم محل استراحت است.

مجموعه بازار تاریخی تبریز به عنوان یازدهمین اثر ثبت جهانی ایران در سی و چهارمین جلسه سازمان یونسکو که در کشور برزیل برگزار شد به عنوان بزرگترین سازه سرپوشیده جهان و بخشی از شاهراه ابریشم به ثبت جهانی رسید.

منبع: خبرگزاری میراث آریا

یزد استانی با تنوع گونه‌های زیستی

  اکثر فعالیت‌های انسانی تحت تاثیر محیط زیست است و در رابطه با صنعت گردشگری نیز باید اذعان کرد که این صنعت ، بخشی کاملا وابسته به محیط زیست بوده و منابع طبیعی از مهمترین بخش‌های مربوط به این صنعت بویژه در شاخه‌های طبیعت گردی به شمار می رود .
 

  حیات وحش نیز با توجه به اینکه به محدوده ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل،مرتع،بیشه های طبیعی،اراضی جنگلی،دشت و کوهستان اتلاق می شود که دارای زیستگاه طبیعی نمونه و شرایط اقلیمی خاص برای جانوران وحشی بوده و به منظور حفظ و احیاء این زیستگاه تحت حفاظت قرار می گیرد، از جمله مقاصد مهم انواع زیر شاخه های طبیعت گردی محسوب می شود.

  از سویی دیگر نظر به اینکه گردشگری یک فرصت اقتصادی و بزرگ ترین صادرات جهان است ، اتخاذ راهبردها و رویکردهایی که با اهداف " توسعه پایدار " در تناقض نباشد الزامی است و حفاظت از حیات وحش نیز از این مقوله مستثنی نیست .

 ایران ، سرزمینی است که دارای ذخایر و منابع طبیعی بی مانندی ، به ویژه پناهگاه‌های حیات وحش با تنوع زیستی منحصر بفرد است و یکی از بزرگترین محدوده های حیات وحش کشورمان در نایبندان طبس از توابع استان یزد واقع شده است .
 بدین لحاظ حیات وحش استان یزد را باید گنجینه ای عظیم از تنوع زیستی دانست که با حفظ حریم‌های قانونی محیط زیستی و پایداری آن می توانند منابع و مقاصد خوبی جهت جهانگردان طبیعت گرد باشند.

محیط زیست و طبیعت
همه محیط‌هایی که در آنها زندگی جریان دارد محیط زیست نامیده می‌شود. به عنوان مثال استخر آب ، یک شهر ، اقیانوس و کویر همگی انواعی انواعی از محیط زیست به حساب می آیند. محیط زیست طبیعی عبارت است از مجموعه عوامل زیستی و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارند و از آن تأثیر می‌بینند. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعایت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کرهٔ زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه می‌کنند خلاصه کرد.

 تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی می‌شود که منحصراً در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهم‌کنش‌های میان انسان و طبیعت و از دیدگاه وی توصیف شده است.
  بر اساس گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه در سال ۲۰۰۱، تقریباً تمامی عوامل تشکیل‌دهندهٔ محیط زیست تحت تأثیر فعالیت‌های انسان قرار گرفته‌اند.
 لذا حفاظت محیط زیست در قرن بیست و یکم به عنوان یکی از هشت هدف توسعه هزاره و یکی از سه پایهٔ توسعهٔ پایدار شناخته می‌شود.

توسعه پایدار و طبیعت گردی
اصطلاح توسعه پایدار در اوایل سالهای دهه ۱۹۷۰ درباره محیط و توسعه بکار رفت. از آن زمان سازمان‌های بین‌المللی که خواهان دستیابی به محیطی مناسب و مساعد برای توسعه سودمند بودند نام خاص و ویژگی آنها در راهبرد توسعه پایدار کرد یافت. بکار بردن واژه توسعه پایدار بعد از کنفرانس ریودوژانیرو در سال ۱۹۹۲ در محافل علمی فراگیر شد.توسعه پایدار فرایند تغییری است در استفاده از منابع، هدایت سرمایه گذاری‌ها، سمت گیری توسعه فناوری و تغییری نهادی است که با نیازهای حال و آینده سازگار باشد.

توسعه پایدار که از دهه۱۹۹۰بر آن تاکید شد جنبه‌ای از توسعه انسانی و در ارتباط با محیط زیست و نسل‌های آینده است. هدف توسعه انسانی پرورش قابلیت‌های انسانی محسوب می‌شود.
  توسعه پایدار به عنوان یک فرایند که لازمه بهبود و پیشرفت است، اساس بهبود وضعیت و رفع کاستی‌ها ی اجتماعی، فرهنگی جوامع پیشرفته‌است و باید موتور محرکه پیشرفت متعادل، متناسب و هماهنگ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تمامی جوامع و بویژه کشورهای در حال توسعه باشد.

  توسعه پایدار سعی دارد به پنج نیاز اساسی زیر پاسخ گوید: تلفیق حفاظت و توسعه، تامین نیازهای اولیه زیستی انسان، دست‌یابی به عدالت اجتماعی، خودمختاری و تنوع فرهنگی و حفظ یگانگی اکولوژیکی.در سال‌های اخیر پایداری نه تنها در میان اندیشمندان بلکه میان عموم تبدیل به واژه‌ای متداول شده‌است و این ایده که پایداری بر مبنای اجماع و اصلاحات علمی پایه گذاری شده مورد انتقاد قرار گرفته‌است.

پایداری سه مشخصه اصلی دارد:
الف) زمینه پایدار منابع که از بهره‌وری جمعیت‌ها و اکوسیستم‌ها حاصل می‌شود
ب‌) فراوانی پایدار و تنوع زیستی گونه‌های فردی در زمینه اکوسیستم‌ها نسبت به بهره برداری انسانی و به طور کلی تر مداخلات انسان
ج‌) توسعه اقتصادی پایدار بدون تخریب منابع موجود برای نسل‌های آینده

 از سویی به استناد تعاریف سازمان جهانی جهانگردی ، پیش نیاز توسعه پایدار گردشگری ، تلفیق و هماهنگی اهداف اقتصادی ، زیست محیطی ، اجتماعی و فرهنگی است که این امر متضمن تامین منافع دراز مدت جامعه میزبان ، گردشگران مهمان و حفاظت از منابع طبیعی و میراث فرهنگی است .
 به همین لحاظ در هنگام تدوین رویکردهای توسعه پایدار گردشگری باید ضوابط و معیارهای نهادهای مسئولی چون : سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ، سازمان حفاظت محیط زیست و مدیریت توسعه و عمران شهری و روستایی ، مد نظر قرار گیرد .

 در این راستا طبیعت گردی یا گردشگری بوم شناختی بعنوان راهی برای پیش گیری از تخریب محیط و معکوس کردن این خسارت ، توسعه یافته است چراکه طبیعت گردان برای زیست بوم به صورتی که هست ارزش قایلند و مایلند برای حفاظت از آن هزینه کنند.
به این صورت ، در مردم محلی برای حراست از منابع طبیعی شان انگیزه ایجاد می کنند و مانع تخریب محیط زیست برای کسب منافع کوتاه مدت می شوند.

حیات وحش
حیات وحش یکی از منابع و مقاصد مهم طبیعت گردی محسوب می شود . تاکنون دو تعریف مهم از حیات وحش ارائه شده است : تعریف اول: محدوده ای از زیستگاه های طبیعی و نمونه با شرایط خاص اقلیمی بوده که برای حفظ گونه های جانوری تحت حفاظت قرار می گیرد.

تعریف دوم: به محدوده ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل،مرتع،بیشه های طبیعی،اراضی جنگلی،دشت و کوهستان اتلاق می شود که دارای زیستگاه طبیعی نمونه و شرایط اقلیمی خاص برای جانوران وحشی بوده و به منظور حفظ و احیاء این زیستگاه تحت حفاظت قرار می گیرد.

تنوع زیستی و زیستگاه‌های حیات وحش استان یزد
ایران کشوری وسیع با اقلیم‌های بسیار متفاوت شامل کوه های بلند ، دشت ، جنگل‌های انبوه و بیابان‌های خشک است . کشورمان دارای 162 گونه پستاندار و 502 گونه پرنده است که از لحاظ تنوع در نوع خود بی نظیر است .

 در این میان استان یزد با حدود 131575 کیلومتر مربع وسعت ، چهارمین استان وسیع کشور است که در قسمت مرکزی فلات ایران و در حاشیه دشت های کویر لوت قرار دارد .
استقرار این استان در دو زیستکره بیابانی -کوهستانی سبب تنوع زیستی بسیار بی نظیر در این منطقه شده است بطوریکه یک پنجم پرندگان کشور و البته نادر مانند : هوبره ، زاغ بور و ... ، وجود فون پستانداران بومی ارزشمند ناحیه ایرانی – تورانی به ویژه گونه هایی چون : یوز پلنگ آسیایی ، گور خر ایرانی و جبیر و .. و نیز پوشش گیاهی بیابانی و دارویی منحصر بفرد در این استان مشاهده شده و نیز پیچیده ترین و زیباترین کلوت ها ، تپه ماهورها ، تپه های ماسه ای ، دق ها و سایر اشکال توپوگرافی خاص مناطق بیابانی در این ناحیه دیده می شوند که از جمله پتانسیل‌های طبیعت گردی با برد فرا ملی بر شمرده می شوند.

 استان یزد به لحاظ تنوع گونه های زیستی و فراوانی جمعیت حیات وحش در کشور شاخص است. مناطق چهارگانه محیط زیست در این استان را اثر طبیعی ملی (سروابرکوه)، پارک ملی (سیاهکوه اردکان)، پناهگاه حیات وحش(نایبندان طبس، دره انجیر اردکان و بوروئیه خاتم) و مناطق حفاظت شده (کالمند بهادران مهریز، کوه بافق، جنگل باغ شادی خاتم و سیاهکوه) می توان نام برد که با احتساب مناطق شکار ممنوع، این پهنه بسیار قابل توجه است و این در حالیست که استاندارد جهانی مناطق حفاظت شده، 10 درصد و در ایران بیش از 5/7 درصد است. منطقه نایبندان طبس بزرگترین پناهگاه حیات وحش کشور است که استعداد تبدیل به پارک ملی را دارد. کوچکترین منطقه حفاظت شده حیات وحش یزد نیز جنگل شادی شهرستان خاتم است که 9 هزار هکتار وسعت دارد. همچنین دو سوم جمعیت 70 راسی یوزپلنگ آسیایی دنیا در استان یزد وجود دارد که بیشترین تعداد این گونه حیوانی در استان در مناطق حفاظت شده کوه بافق دره انجیر و نایبندان طبس نگهداری می شود بطوریکه این گونه به یوز – بافق نیز مشهور شده است . برآورد هوبره های موجود پایگاه تحقیقاتی هوبره را نیز حدود یکهزار قطعه ذکر کرد ه اند و وجود این تعداد پرنده که در زمره پرندگان نادر دنیا محسوب می شود از لحاظ استقرار دائمی و بومی بودن، اهمیت ویژه ای دارند.

همچنین پایگاه تحقیقاتی « گوراب» در این استان حائز اهمیت بوده و این پایگاه 130هکتار وسعت دارد و 26 راس گورخر در آن نگهداری می شود.

چالش‌های زیست محیطی حیات وحش استان یزد و راهکارهای پیشنهادی
از جمله چالش‌های موجود در زمینه حفاظت از حیات وحش استان می توان به توسعه سکونتگاه‌ها، بیماری های حیات وحش، اتفاقات، حوادث و خشکسالی بعنوان عوامل تاثیرگذار گذار بر محیط زیست دانست.

ورود دام در سالهای اخیر به مناطق که تعداد زیادی سگ گله را هم وارد منطقه می کند از دیگر دلایل کاهش حیات وحش است . وضعیت سگ‌های گله در بسیاری از مناطق طوری است که فرصت آسایش و حتی محلی امن برای زایمان را از جانوران وحشی می گیرد.
  ضمن اینکه وجود دام باعث تخریب شدید پوشش گیاهی در زیستگاه‌ها می شود . وجود آلاینده های زیست محیطی موجود در دشت یزد-اردکان تاثیر منفی بر محیط زیست استان داشته و شکارهای غیر مجاز نیز بعنوان چالش اصلی حفظ تنوع زیستی گونه های نادر حیات وحش بر شمرده می شود .

   لذا تغییر فرآیند تولید، تغییر نوع سوخت، عدم برداشت خاک، انتقال و ساماندهی صنایع در محل های دیگر، توسعه فضای سبز و ادامه احداث کمربند سبز را می توان بعنوان راهکارهای پیشنهادی برای رفع بخشی از مشکلات موجود در این بخش نام برد.
   در این میان اهمیت ادامه طرح کمربند سبز در این منطقه به وسعت سه هزار و 600 هکتار را باید یادآور شد و شاید بتوان گفت توجه به طبیعت گردی پایدار با حفظ حریم‌های مجاز محیط زیستی گامی باشد جهت توجه بیشتر بومیان و سایر علاقمندان به مقوله حفظ محیط زیست و گونه های جانوری و گیاهی بی نظیر استان یزد به عنوان ثروتی زایا که در دنیا بی نظیر است .

منبع: خبرگزاری میراث آریا