صنعت توریسم
مقاله ها و اخبار گردشگریصنعت توریسم
مقاله ها و اخبار گردشگرینگاهی به بهداشت، سلامت و درمان در گردشگری
مطالعه وتحقیق درباره بهداشت فردی در گردشگری، اطلاعاتی به دست می‌دهد که برای حال و آینده شخص بسیار مفید و موثر می‌باشد. وقوف به مسائل بهداشت در گردشگری، انسان را در استفاده کامل از زندگی سراسر آمیخته با نشاط و شادابی، چه به صورت یک فرد در سفر و چه به عنوان یک فرد در جامعه، کمک و یاری می‌کند. در این هنگام است که انسان به وسعت و ارزش سلامت گردشگری و بهداشت پی برده و به نیازمندی‌های بهداشت در سفر خود و نیز به اهمیت سلامت خانواده و جامعه با دیده بیناتر می‌نگرد.
هر کس با مراعات بهداشت قادر است از لحاظ جسمانی روانی و اجتماعی در وضع مناسبی قرار گرفته و وظیفه‌ای را که نسبت به خود و افراد خانواده و جامعه خود دارد به خوبی ادا کند. سلامت هرگز به عنوان هدیه به دست انسان نمی‌رسد مگر آنکه برای تحصیل آن کوشش کند تا بتواند تغییرات مثبتی در رفتار خود ایجاد کند.
ما معمولا بهداشت فردی در سفر را از بهداشت اجتماعی جدا می‌کنیم حال آنکه سرحد واضحی بین این دو وجود ندارد زیرا افرادند که جامعه را می‌سازند و همواره بین افراد و جامعه و بین جامعه و واحدهای مختلف سیاسی، فرهنگی و غیره که هر یک قسمتی از جامعه را تشکیل می‌دهند ارتباط و تاثیر متقابلی برقرار می‌کنند.
تاریخ توسعه و تکامل بهداشت عمومی
حقیقتا مشکل است و شاید دور از منطق، که درباره وضع بهداشت عمومی تا قبل از قرن نوزدهم با قاطعیت اظهارنظر کرد لیکن شواهد و آثار متون مختلف بر جای مانده از آن دوران، حاکی از آن است که وضع سلامت و تندرستی جوامع رضایت بخش نبوده است.
بر اساس همین شواهد تا 3900 سال قبل از میلاد مسیح، بیماری صرفا یک بلای آسمانی به شمار می‌آمد و کسی در کار و حال بیماران دخالت نمی‌کرد. کسی که مریض می‌شد، اگر خوب شدنی بود، خود به خود بهبود می‌یافت وگرنه می‌مرد .
البته در آماری که از تمدن‌های باستانی به جا مانده مثل تمدن قدیم مصر، یونان و امپراطوری رم به شواهدی از بهداشت عمومی بر می‌خوردیم. به عنوان مثال در کاوش‌های باستان‌شناسی به سیستم فاضلاب شهری و حمام‌های عمومی توجه خاص شده است.
علی‌رغم اینکه در تاریخ زندگی انسان، بیماری برای او همیشه مسئله‌ای بوده که می‌بایستی با آن مبارزه نماید و پیشگیری از بیماری‌ها یک نیاز واقعی محسوب می‌شده است، اما به خوبی می‌توان جای پای عواملی را که همواره نقش تضعیف کننده در توسعه و تکامل بهداشت عمومی را داشته‌اند در تاریخ پیدا نمود.
پس از گذشت زمان بس طولانی و رشد بسیار بطئی در زمینه بهداشت عمومی، در حدود سالهای 1500 میلادی است که نیاز جدی به توسعه بهداشت عمومی در اروپا احساس گردید. به طوری که در سال 1516 آقای «توماس موری» در اشاعه این فکر کوشش بسیار می‌نمود که بهداشت حافظ سلامتی است و طبابت ترمیم کننده آن، آثاری از پذیرش این تفکر را هر چند با خط مشی خیلی آرام و آهسته در جوامع اروپائی خاصه انگلستان، فرانسه، هلند و ایتالیا می‌بینیم لیکن در حدود سالهای 1600 این ممالک را به فکر تعیین معیار و ضابطه به منظور باز‌گوئی و اطلاع از وضع سلامتی جامعه انداخت و به این نکته توجه شد که بررسی مرگ‌ومیر‌ها و به خصوص تجزیه و تحلیل علل آن می‌تواند بسیاری از مسائل و مشکلات بهداشتی را روشن نماید و از همین سال‌ها به بعد است که می‌بینیم کشورهای اروپائی یکی بعد از دیگری مبادرات به سیستم سرشماری و ثبت وقایع حیاتی کردند.
نقش فقر و تنگدستی در ارتباط با بیماری‌ها روشن شد و همین مسأله بود که دولت انگلستان را موظف به حمایت و ارائه خدمات رایگان به مستمندان کرد، برای به اجرا در آوردن همین طرز تفکر بود که دامنه فعالیت بهداشت عمومی گسترده شد و این سوال مطرح شد که نحوه ارائه خدمات بهداشتی و درمانی در قالب چه سیستمی و تحت چه ضوابطی و در چه کیفیتی می‌بایستی ارائه شود و در همین نقطه از تاریخ است که ملاحضه می‌شود کشورهای اروپایی در نحوه رسیدن به هدف فوق‌الذکر انشعاب حاصل کردند و این انشعاب متأثر از عوامل سیاسی و اقتصادی، اجتماعی و حکومتی هر کشور می‌باشد به عنوان مثال در سال 1840 فرانسه اولین شبکه ملی خدمات بیمارستانی را طرح‌ریزی کرد و در حدود همین دهه دانمارک خدمات بیمارستانی را جزء وظایف شهرداری‌ها دانست و برخی دیگر از کشورهای اروپایی طرفدار سیستم بیمه خدمات درمانی شدند.
اولین کنگره بین‌المللی بهداشت عمومی در سال 1851 در شهر پاریس تشکیل شد، در آن زمان تقسیم‌بندی خاصی برای بسیاری از بیماری‌ها نداشتند و کنترلی بر بسیاری از بیماری‌های عفونی در دست نبود. تئوری میکروبی، تازه مراحل تکوین را می‌گذراند. در فاصله بین 1849 تا 1854 «جوان اسنو» که در لندن طبابت می‌کرد اپیدمیو‌لوژی وبا را مورد مطالعه قرار داد و انتقال آن را از طریق آب به اثبات رسانید، در 1856 «ویلیام بوود» این مطالعه را مورد تیفوئید انجام داد. در نیمه قرن نوزدهم مطالعات و آزمایشات پاستور در زمینه میکروب‌شناسی تصویری دقیق از نحوه انتقال بیماری‌های عفونی ارائه داد. با رونق عصر باکتریولوژی و یافتن انواع واکسن‌ها، اکثر بیماری‌های عفونی قابل کنترل گردید و به مرور بعداز جنگ جهانی دوم تقریباً اکثر کشورهای جهان به فکر پیشگیری از بیماری‌ها و استفاده از تکنیک‌های متداول در زمینه واکسیناسیون، بهداشت محیط و سایر جنبه‌های بهداشت عمومی شدند.
در واقع بذر بهداشت که 3900 سال قبل از میلاد مسیح کاشته شده بود، پس از فراز و نشیب‌های بسیار و پیشرفت تدریجی و آرام، در سال 1946، عالی‌ترین ثمرات خود را به بار آورد. در این سال بود که اساسنامه سازمان جهانی بهداشت به تصویب رسید و در سال 1948 به مرحله اجرا گذارده شد. علت بوجود آمدن چنین سازمانی که در سطح جهانی کار کند این بود که بیماری را دشمن مشترک بشریت در سراسر جهان می‌دانستند زیرا اگر یک بیماری واگیردار در کشوری شیوع می‌یافت، سایر ممالک از آن در امان نبودند، سازمان جهانی بهداشت که در حال حاضر بیش از 150 کشور جهان عضو آن هستند با مبادله اطلاعات و تجربیات خود، برای رسیدن به بالاترین سطح ممکن بهداشت در سراسر جهان با یکدیگر همکاری می‌کنند. این سازمان اهم تلاش خود را معطوف به رفع مشکلات بهداشتی که کشورهای جهان قادر نیستند با منابع موجود خود آنها را حل کنند، می‌نماید.
تعاریف بهداشت
محتوای بهداشت پیوسته در حال تغییر و تحول بوده است و عواملی نظیر رشد اقتصادی، پیشرفتهای علوم پزشکی و اجتماعی، تحولات فرهنگی و غیره در آن دخالت اساسی داشته‌اند. عده کثیری از مردم، بهداشت را عدم ابتلا به بیماری توصیف می‌نمایند. تجربیات نشان می‌دهد که استفاده از شاخص‌های یک جانبه و محدود برای ارزیابی سطح بهداشت اعضای یک جامعه نتیجه معقولی به دست نمی‌دهد و باید در جستجوی شاخص های جامع و چند بعدی که از ترکیب چند شاخص حاصل می‌گردد، بود و سطح سلامت و بهداشت افراد جامعه را نسبت به آنها سنجید.
در تعریف دیگر بهداشت از عدم ابتلا به بیماری بالاتر و برتر است و برای تندرست ماندن، تنها سلامت شخص کافی نیست، زیرا عوامل موروثی، شخصی و محیطی از فاکتورهای موثر در سلامتی افراد بوده و زندگی یک فرد سالم در محیط‌های نامناسب خود باعث بیماری می‌گردد.
در تعریف سازمان جهانی بهداشت (world heahth organization=who) بهداشت یک حالت کامل سلامتی جسمی –روانی و اجتماعی است وتنها عدم ابتلا به بیماری‌ها ناتوانی و نقص عضو دلیل بر سلامت و بهداشت نمی‌تواند باشد. تعاریف بسیار دیگری از طرف سازمان‌ها و محققین ذیصلاح در مورد بهداشت ارائه گردیده است که پاره‌ای از آنها جهت هر چه بیشتر روشن شدن مفهوم علمی بهداشت در زیر آمده است.
تعریف انجمن پزشکان آمریکا
بهداشت عبارت است از هنر و دانش تأمین سلامتی مردم، حمایت و بهتر گردانیدن آن از طریق فعالیت‌های سازمان داده شده اجتماعی .
تعریف محقق انگلیسی فریزر بروکینگتون
بهداشت عبارت است از احساس حالت شادابی جسمی، روحی همراه با ذخیره قدرت براساس عملکردهای عادی بافت‌ها و هماهنگی و تطابق جسمی و روحی که موجب فراهم شدن وسائل زندگی سرشار از نشاط برای انجام خدمات و کارهای عادی باشد.
به طور کلی اصول مدیریت خدمات بهداشتی شامل سازمان یا تشکیلات، برنامه‌ریزی، رهبری، هماهنگی و کنترل و ارزشیابی می‌شود.
شناخت عوامل بیماریزا در محیط
عوامل بیماریزای زنده؛ عوامل بیماریزای زنده متعدد بود و انواع مختلفی چون ویروس‌ها، ریکتریاها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها را در بر می‌گیرد. ویروس‌ها کوچکترین نوع عوامل بیماریزای زنده به شمار می‌روند. برای مطالعه باید از میکروسکپ الکترونی استفاده شود. بیماریهایی مانند: سرخک، آبله، آبله‌مرغان و اریون به وسیله ویروس‌ها ایجاد می‌شوند.
عوامل بیماریزای فیزیکی؛ تغییرات شدید عوامل فیزیکی محیط زندگی مثل بالارفتن یا پایین آمدن شدید درجه حرارت، فشار هوا و ارتفاع از سطح دریا، با پیدایش اختلال‌هایی در بدن انسان همراه در سفرها و گردش‌ها وجود دارد. افزایش شدید درجه حرارت منجر به سوختگی و آفتاب‌زدگی می شود و سقوط آن به درجات زیر صفر ممکن است سبب سرما‌خوردگی شود. تابش اشعه ایکس به پوست یا اعضای داخلی بدن به مدت نسبتاً کوتاه، تولید بیماری می‌کند. ضربه‌ها، تصادفات و بریدگی‌ها هم نتیجه عوامل بیماریزای فیزیکی به حساب می‌آید.
عوامل بیماریزای شیمیایی؛ وارد شدن مواد سمی به بدن با ایجاد آسیب‌ها و پیدایش بیماریهایی همراه است، این گونه مواد را که به طور کلی از خارج وارد بدن می‌شوند عوامل شیمیایی بیرونی می‌نامند. بعضی از این مواد مثل جیوه یا سرب حتی با مقادیر بسیار کم در انسان تولید بیماری‌های مهمی می‌کنند.
کمبود مواد غذایی و ویتامین‌ها نوعی کمبود مواد شیمیایی است که سبب بروز بیماری می‌شود. مصرف زیاد موادغذایی و ویتامین‌ها هم ایجاد بیماری در بدن انسان می‌کند مانند چاقی و مسمومیت بر اثر مصرف زیادی بعضی از ویتامین‌ها ، گاهی افزایش مواد شیمیایی موجود در بدن نظیر گلوکز، اوره یا نمک طعام سبب اختلال و بیماری می‌شود که به آنها عوامل شیمیایی درونی گفته می‌شود.
عوامل ناشناخته؛ عوامل مربوط به فرد (درونی) و عوامل محیطی (بیرونی)
عوامل فردی ( درونی)؛ انسان در همه دوران زندگی تحت تأثیر دو عامل توارث و محیط زیست قرار دارد و نتیجه اثرات این دو عامل، ایجاد صفات و خصوصیات ویژه و معین در او است که به آنها خصوصیات و عوامل فردی گفته می‌شود. این امر سبب می‌شود که افراد از یکدیگر متمایز باشند و در برابر تأثیر عوامل بیماریزا واکنش‌های یکسان از خود نشان ندهند پاره‌ای از این عوامل فردی که در کاهش و یا افزایش تأثیر شرایط بیمارکننده بر انسان نقشی دارند شناخته شده‌اند مانند: 1- عوامل ژنتیکی 2- مصونیت اختصاصی 3- عوامل شخصیتی 4- عوامل محیطی (خارجی).
شرایط و عوامل محیطی که فرد را احاطه کرد، بر تندرستی یا بیماری او تأثیر مثبت یا منفی می‌گذراند. این اثرات ممکن است ناشی از محیط فیزیکی، بیولوژیکی ، اجتماعی و یا تلفیقی از آنها باشد. به علت تنوع اوضاع جغرافیایی و اختلاف درجه حرارت و مقدار آب در هر کشور یا منطقه، گیاهان و جانوران خاصی وجود دارند که ممکن است در سایر کشورها و مناطق وجود نداشته باشند. این ترکیب محیط جاندار در ایجاد بیماری در جوامع انسانی نقش بسیار قابل توجهی دارد قسمت مهمی از محیط فیزیکی را شرایط اقلیمی منطقه تشکیل می‌دهد. این شرایط که با عرض جغرافیایی منطقه و دوری و نزدیکی آن به منابع بزرگ آب، کوهستان‌ها و کویرها بستگی دارد کم وبیش تعیین کننده میزان درجه حرارت، تابش نور آفتاب، رطوبت و بارندگی به شمار می‌آید.
عوامل مذکور به طور مستقیم و غیرمستقیم روی بهداشت محیط و سلامت افراد تأثیر قابل ملاحظه‌ای دارد. عوامل اقتصادی و اجتماعی محیط از جمله فقر و نادانی، نوع مسکن، عادات غذایی خاص، تعلیم و تربیت، نوع تفریحات، روابط افراد با یکدیگر و نوع عادات نیز بر روی تندرستی اثر می‌گذارند. با توجه به آنچه گذشت می‌توان بر این امر معتقد بود که انسان توانایی زندگی سالهای معینی را دارد و اگر همه انسانها به یک اندازه عمر نمی‌کنند در نتیجه ناسازگاری عوامل خارجی و داخلی است و اینجاست که اهمیت و نقش بهداشت در ایجاد سلامت و تندرستی افراد جامعه از طریق تسلط بر عوامل بیماریزا و شرایط محیطی، بیش از پیش روشن و معلوم می‌گردد.
سلامت در گردشگری
آگاهی از پیام‌ها و اطلاعات بهداشتی مورد‌نیاز در طول سفرهایی که هوایی – ریلی یا زمینی انجام می‌گیرد در بالا بردن ضریب اطمینان و ارتقای سطح سلامت و آسایش گردشگران و مسافران نقش بسزایی دارد. در همین راستا چند پیام و توصیه مهم در سفر برای گردشگران بیان می‌نمایم.
1- قبل از سوار شدن بهتر است خونسرد و آرام باشید و مطمئن شوید که هر چه را لازم بوده برداشته‌اید به هیچ عنوان خود را خسته نکنید کمی ورزش کنید تا روحیه خود را تقویت کنید و بیماری را از خود دور کنید چرا که اگر بیمار باشید مشکلات زیادی در طول سفر خواهید داشت. از همه مهم‌تر خوب بخورید و استراحت کافی داشته باشید با این کارها توان و وضعیت شما بر بیماری غلبه مییابد اگر شما تغذیه خوبی ندارید و یا از لحاظ بدنی، قوی نیستید بهتر است 1 تا 2 هفته قبل از مسافرت، رژیم غذایی درستی داشته باشید و سعی کنید خود را قوی کنید.
2- اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید که احتیاج به اندازه گیری دارد مانند: داروی دیابت و یا دارو برای بیماری قلبی، حتماً قبل از سفر پزشک خود را مطلع سازید تا برنامه مشخصی برای مصرف داروی شما تنظیم کند.
3- اگر می‌خواهید در مقصد مورد نظر برای مدت طولانی بمانید بهتر چند روز مانده به عزیمت، ساعت بدن خود را با مقصد تنظیم کنید به عنوان مثال اگر می‌خواهید به مدت یک ماه از ایران به اروپا بروید قبل از سفر، برنامه روزانه خود را مطابق با اروپا قرار دهید این برنامه سبب می‌شود که شوک ناشی از مسافرت از شما دور شود و سفر خوبی داشته باشید. بهتر است قبل از آمدن به ایران نیز همین روش را انجام دهید.
4- از نوشیدن قهوه و نوشابه‌های گازدار چه قبل از سفر و چه در طول سفر و در روز اول اقامت جداً بپرهیزید چرا که این نوشیدنی‌ها باعث از دست دادن آب بدن می‌شوند و برنامه خواب را بهم می زنند به علت وجود کافئین (قهوه و نوشابه سیاه) روی اعصاب اثر می‌گذارد و باعث تشویش و نگرانی می‌گردد .
5-صبحانه و ناهار باید پر پروتئین باشد این رژیم باعث می‌شود که فعال شوید. شام باید پر از کربوهیدرات باشد این رژیم باعث می‌شود که خواب راحتی داشته باشید بهتر است در روزهای بعد، از غذاهای ساده و کم حجم مصرف کنید.
6-در طول سفر آب بنوشید تا از کم آبی بدن و سر گیجه‌های ناشی از سفر جلوگیری شود و غذاهای سنگین و دیر هضم مصرف نکنید.
7-در مسافرت به مناطق گرمسیر باید غذا ساده وسبک باشد .
8-در طول سفر چای بنوشید به دلیل میزان کافئین موجود در چای تحریک دستگاه عصبی مرکزی و تنفس شده و باعث رفع خستگی، افزایش هوشیاری و کمک به هضم غذا می شود.
9-در مسافرت‌های طولانی هوایی چون حرکت اندام ها محدود است در طول پرواز حرکت کنید. پاهای خود را ورزش دهید. پاها را عقب و جلو کنید. بایستید و بنشینید . زانوهای خود را خم کنید هر 1 تا 2 ساعت بلند شوید و راه بروید و لباسی بپوشید نه زیاد گرم ونه زیاد نازک باشد از پوشیدن لباس‌های تنگ خود داری کنید.
10- خانم‌های حامله در ماه‌های آخر حاملگی ( از هفته سی و دوم به بعد ) و همچنین یک هفته پس از زایمان نباید مسافرت هوایی داشته باشند. در ضمن بهتر است نوزاد تا 7 روز پس از تولد مسافرت هوایی نداشته باشد.
11- برای رفع بی‌خوابی و بهبود خواب گردشگران از شام سبک استفاده کنید. مصرف دوغ، ماست و کاهو که حالت خواب آور دارند. فراموش نکنید حداقل 4-2 ساعت قبل از خواب از نوشیدن قهوه، چای و انواع نوشیدنی‌های کافئین‌دار خودداری نمائید. در طول روز بیرون بروید و از نور خورشید استفاده کنید. نور خورشید خواب را از شما می‌گیرد و شما در شب خواب آرامی را خواهید داشت و از داروهای خواب آور به ندرت استفاده کنید سعی کنید بدون استفاده از این داروها بخوابید.
گردشگری و درمان
امروزه گردشگری در بسیاری از کشورها، نیروی اصلی بهبود و رشد اقتصادی کشور محسوب می‌شود و یکی از پویا‌ترین فعالیت‌های اقتصادی عصر حاضر است که نقش مهمی در توسعه پایدار محلی ایفا می‌کند به طوری که با ایجاد فرصتی راهبردی به اقتصاد تنوع بخشیده و موجب اشتغال‌زایی و درآمد می‌شود.
گردشگری، این صنعت از طریق ترکیب و به کارگیری همزمان منابع داخلی و خارجی منافع اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و فرهنگی زیادی را به همراه دارد و رشد و توسعه روز افزون گردشگری شاخه‌های زیادی را به این صنعت اضافه کرده که هر یک از آنها به طور مستقیم و غیرمستقیم در درآمد حاصله صنعت توریسم نقش آفرینی می کنند.
یکی از این زیر شاخه‌های توریسم، گردشگری سلامت، پزشکی یا درمانی است که به منظور مسافرت برای معالجه بعضی بیماری‌ها یا انجام یک نوع عمل جراحی در بیمارستان‌ها یا مراکز پزشکی و یا حضور در بهترین آب‌های معدنی کشور با موثرترین آثار درمانی و استفاده از این پتانسیل‌ها صورت می‌گیرد.
آن طور که پیداست گردشگری سلامت همیشه وجود داشته ولی کسی تا قبل از قرن هجدهم اهمیت چندانی برای آن قائل نبوده و عموما مناطقی که آب‌های معدنی داشتند برای درمان امراض مختلف از بیماری‌های روده‌ای گرفته تا کبدی و استخوان درد و پوست و... مورد توجه قرار گرفتند که این شیوه بیشتر در کشورهای اروپایی به خصوص انگلستان رواج داشت از آنجایی که خود به عنوان مقصد گردشگری شناخته شده است.
گردشگری سلامت و درمان در کشورمان خواه ناخواه از رونق بسیار بالایی برخوردار است. بطوری که شمار کیفیت و پراکنش چشمه‌های آب گرم در ایران به گونه‌ای می‌باشد که طبیعت درمانی با استفاده از آب‌های گرم طبیعی را به عنوان یکی از مهمترین منابع اکوتوریسم کشور معرفی می‌کند و اغلب چشمه‌های آب گرم ایران در دامنه‌های رشته کوه البرز قرار دارند و برخی از انواع دیگر طبیعت‌درمانی همچون لجن‌درمانی نیز در مناطقی از کشور همچون دریاچه ارومیه و دامنه‌های قله آتشفشانی تفتان در بلوچستان رواج دارد.
در حال حاضر در ایران 472 چشمه آبگرم پذیرای گردشگران سلامت است که 4 تا 7 درصد از گردشگران ورودی به کشور را گردشگران سلامت تشکیل می‌دهند و بیشترین این درصد را شهرستان سرعین در استان اردبیل دارا می‌باشد.
در استان ایلام در فاصله 4 کیلومتری از شهرستان دهلران مجموعه حمام‌های آبگرم با چشمه‌های فراوان واقع است به خاطر مواد گوگردی و مواد معدنی دیگر این چشمه‌ها با دمای 45 درجه و 50 درجه در تمام فصول سال مورد استفاده گردشگران داخل و خارج از استان قرار گرفته و آب این چشمه‌ها برای درمان بیماران پوستی – استخوانی و غیره مفید است.
از لجن آبگرم مذکور برای رفع دردهای مزمن مفصلی و زیبایی پوست استفاده می‌کنند. لازم به ذکر است در بالا دست این آبگرم چشمه ی قیر روان وجود دارد که بر اساس تحقیقات انجام شده این قیر می‌تواند در درمان برخی از بیماری‌های بدن مفید باشد که می‌توان آنرا قیر‌درمانی نامید.
نتیجه‌گیری
با توجه به اینکه سفر یکی از فعالیت های مهم در زندگی هر فرد محسوب می‌شود هر شخص سفر را به دلایل خاصی انجام می‌دهد . هدف از سفر و گردشگری در افراد مختلف متفاوت است. کار، تحصیل ، تفریح درمان و یا ارائه خدمات سفر باعث می‌شود که به مسائل محیط زندگی‌مان واقف و آگاه باشیم و مثل تمامی فعالیت‌های دیگر انسان می‌تواند به طرق مختلف (مثبت و منفی) در زندگی بشر تأثیر داشته باشد. آگاهی از بهداشت و سلامت سفر به گردشگر کمک می‌کند ابعاد مثبت سفر را افزایش داده و جوانب منفی را به حداقل برساند و کیفیت سفر خود را ارتقا دهد و طعم سفر را به کام خود شیرین کند و سفری پر خاطره در ذهن شان باقی بماند.
هر کس با مراعات بهداشت قادر است از لحاظ جسمانی روانی و اجتماعی در وضع مناسبی قرار گرفته و وظیفه‌ای را که نسبت به خود و افراد خانواده و جامعه خود دارد به خوبی ادا کند. سلامت هرگز به عنوان هدیه به دست انسان نمی‌رسد مگر آنکه برای تحصیل آن کوشش کند تا بتواند تغییرات مثبتی در رفتار خود ایجاد کند.
ما معمولا بهداشت فردی در سفر را از بهداشت اجتماعی جدا می‌کنیم حال آنکه سرحد واضحی بین این دو وجود ندارد زیرا افرادند که جامعه را می‌سازند و همواره بین افراد و جامعه و بین جامعه و واحدهای مختلف سیاسی، فرهنگی و غیره که هر یک قسمتی از جامعه را تشکیل می‌دهند ارتباط و تاثیر متقابلی برقرار می‌کنند.
تاریخ توسعه و تکامل بهداشت عمومی
حقیقتا مشکل است و شاید دور از منطق، که درباره وضع بهداشت عمومی تا قبل از قرن نوزدهم با قاطعیت اظهارنظر کرد لیکن شواهد و آثار متون مختلف بر جای مانده از آن دوران، حاکی از آن است که وضع سلامت و تندرستی جوامع رضایت بخش نبوده است.
بر اساس همین شواهد تا 3900 سال قبل از میلاد مسیح، بیماری صرفا یک بلای آسمانی به شمار می‌آمد و کسی در کار و حال بیماران دخالت نمی‌کرد. کسی که مریض می‌شد، اگر خوب شدنی بود، خود به خود بهبود می‌یافت وگرنه می‌مرد .
البته در آماری که از تمدن‌های باستانی به جا مانده مثل تمدن قدیم مصر، یونان و امپراطوری رم به شواهدی از بهداشت عمومی بر می‌خوردیم. به عنوان مثال در کاوش‌های باستان‌شناسی به سیستم فاضلاب شهری و حمام‌های عمومی توجه خاص شده است.
علی‌رغم اینکه در تاریخ زندگی انسان، بیماری برای او همیشه مسئله‌ای بوده که می‌بایستی با آن مبارزه نماید و پیشگیری از بیماری‌ها یک نیاز واقعی محسوب می‌شده است، اما به خوبی می‌توان جای پای عواملی را که همواره نقش تضعیف کننده در توسعه و تکامل بهداشت عمومی را داشته‌اند در تاریخ پیدا نمود.
پس از گذشت زمان بس طولانی و رشد بسیار بطئی در زمینه بهداشت عمومی، در حدود سالهای 1500 میلادی است که نیاز جدی به توسعه بهداشت عمومی در اروپا احساس گردید. به طوری که در سال 1516 آقای «توماس موری» در اشاعه این فکر کوشش بسیار می‌نمود که بهداشت حافظ سلامتی است و طبابت ترمیم کننده آن، آثاری از پذیرش این تفکر را هر چند با خط مشی خیلی آرام و آهسته در جوامع اروپائی خاصه انگلستان، فرانسه، هلند و ایتالیا می‌بینیم لیکن در حدود سالهای 1600 این ممالک را به فکر تعیین معیار و ضابطه به منظور باز‌گوئی و اطلاع از وضع سلامتی جامعه انداخت و به این نکته توجه شد که بررسی مرگ‌ومیر‌ها و به خصوص تجزیه و تحلیل علل آن می‌تواند بسیاری از مسائل و مشکلات بهداشتی را روشن نماید و از همین سال‌ها به بعد است که می‌بینیم کشورهای اروپائی یکی بعد از دیگری مبادرات به سیستم سرشماری و ثبت وقایع حیاتی کردند.
نقش فقر و تنگدستی در ارتباط با بیماری‌ها روشن شد و همین مسأله بود که دولت انگلستان را موظف به حمایت و ارائه خدمات رایگان به مستمندان کرد، برای به اجرا در آوردن همین طرز تفکر بود که دامنه فعالیت بهداشت عمومی گسترده شد و این سوال مطرح شد که نحوه ارائه خدمات بهداشتی و درمانی در قالب چه سیستمی و تحت چه ضوابطی و در چه کیفیتی می‌بایستی ارائه شود و در همین نقطه از تاریخ است که ملاحضه می‌شود کشورهای اروپایی در نحوه رسیدن به هدف فوق‌الذکر انشعاب حاصل کردند و این انشعاب متأثر از عوامل سیاسی و اقتصادی، اجتماعی و حکومتی هر کشور می‌باشد به عنوان مثال در سال 1840 فرانسه اولین شبکه ملی خدمات بیمارستانی را طرح‌ریزی کرد و در حدود همین دهه دانمارک خدمات بیمارستانی را جزء وظایف شهرداری‌ها دانست و برخی دیگر از کشورهای اروپایی طرفدار سیستم بیمه خدمات درمانی شدند.
اولین کنگره بین‌المللی بهداشت عمومی در سال 1851 در شهر پاریس تشکیل شد، در آن زمان تقسیم‌بندی خاصی برای بسیاری از بیماری‌ها نداشتند و کنترلی بر بسیاری از بیماری‌های عفونی در دست نبود. تئوری میکروبی، تازه مراحل تکوین را می‌گذراند. در فاصله بین 1849 تا 1854 «جوان اسنو» که در لندن طبابت می‌کرد اپیدمیو‌لوژی وبا را مورد مطالعه قرار داد و انتقال آن را از طریق آب به اثبات رسانید، در 1856 «ویلیام بوود» این مطالعه را مورد تیفوئید انجام داد. در نیمه قرن نوزدهم مطالعات و آزمایشات پاستور در زمینه میکروب‌شناسی تصویری دقیق از نحوه انتقال بیماری‌های عفونی ارائه داد. با رونق عصر باکتریولوژی و یافتن انواع واکسن‌ها، اکثر بیماری‌های عفونی قابل کنترل گردید و به مرور بعداز جنگ جهانی دوم تقریباً اکثر کشورهای جهان به فکر پیشگیری از بیماری‌ها و استفاده از تکنیک‌های متداول در زمینه واکسیناسیون، بهداشت محیط و سایر جنبه‌های بهداشت عمومی شدند.
در واقع بذر بهداشت که 3900 سال قبل از میلاد مسیح کاشته شده بود، پس از فراز و نشیب‌های بسیار و پیشرفت تدریجی و آرام، در سال 1946، عالی‌ترین ثمرات خود را به بار آورد. در این سال بود که اساسنامه سازمان جهانی بهداشت به تصویب رسید و در سال 1948 به مرحله اجرا گذارده شد. علت بوجود آمدن چنین سازمانی که در سطح جهانی کار کند این بود که بیماری را دشمن مشترک بشریت در سراسر جهان می‌دانستند زیرا اگر یک بیماری واگیردار در کشوری شیوع می‌یافت، سایر ممالک از آن در امان نبودند، سازمان جهانی بهداشت که در حال حاضر بیش از 150 کشور جهان عضو آن هستند با مبادله اطلاعات و تجربیات خود، برای رسیدن به بالاترین سطح ممکن بهداشت در سراسر جهان با یکدیگر همکاری می‌کنند. این سازمان اهم تلاش خود را معطوف به رفع مشکلات بهداشتی که کشورهای جهان قادر نیستند با منابع موجود خود آنها را حل کنند، می‌نماید.
تعاریف بهداشت
محتوای بهداشت پیوسته در حال تغییر و تحول بوده است و عواملی نظیر رشد اقتصادی، پیشرفتهای علوم پزشکی و اجتماعی، تحولات فرهنگی و غیره در آن دخالت اساسی داشته‌اند. عده کثیری از مردم، بهداشت را عدم ابتلا به بیماری توصیف می‌نمایند. تجربیات نشان می‌دهد که استفاده از شاخص‌های یک جانبه و محدود برای ارزیابی سطح بهداشت اعضای یک جامعه نتیجه معقولی به دست نمی‌دهد و باید در جستجوی شاخص های جامع و چند بعدی که از ترکیب چند شاخص حاصل می‌گردد، بود و سطح سلامت و بهداشت افراد جامعه را نسبت به آنها سنجید.
در تعریف دیگر بهداشت از عدم ابتلا به بیماری بالاتر و برتر است و برای تندرست ماندن، تنها سلامت شخص کافی نیست، زیرا عوامل موروثی، شخصی و محیطی از فاکتورهای موثر در سلامتی افراد بوده و زندگی یک فرد سالم در محیط‌های نامناسب خود باعث بیماری می‌گردد.
در تعریف سازمان جهانی بهداشت (world heahth organization=who) بهداشت یک حالت کامل سلامتی جسمی –روانی و اجتماعی است وتنها عدم ابتلا به بیماری‌ها ناتوانی و نقص عضو دلیل بر سلامت و بهداشت نمی‌تواند باشد. تعاریف بسیار دیگری از طرف سازمان‌ها و محققین ذیصلاح در مورد بهداشت ارائه گردیده است که پاره‌ای از آنها جهت هر چه بیشتر روشن شدن مفهوم علمی بهداشت در زیر آمده است.
تعریف انجمن پزشکان آمریکا
بهداشت عبارت است از هنر و دانش تأمین سلامتی مردم، حمایت و بهتر گردانیدن آن از طریق فعالیت‌های سازمان داده شده اجتماعی .
تعریف محقق انگلیسی فریزر بروکینگتون
بهداشت عبارت است از احساس حالت شادابی جسمی، روحی همراه با ذخیره قدرت براساس عملکردهای عادی بافت‌ها و هماهنگی و تطابق جسمی و روحی که موجب فراهم شدن وسائل زندگی سرشار از نشاط برای انجام خدمات و کارهای عادی باشد.
به طور کلی اصول مدیریت خدمات بهداشتی شامل سازمان یا تشکیلات، برنامه‌ریزی، رهبری، هماهنگی و کنترل و ارزشیابی می‌شود.
شناخت عوامل بیماریزا در محیط
عوامل بیماریزای زنده؛ عوامل بیماریزای زنده متعدد بود و انواع مختلفی چون ویروس‌ها، ریکتریاها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها را در بر می‌گیرد. ویروس‌ها کوچکترین نوع عوامل بیماریزای زنده به شمار می‌روند. برای مطالعه باید از میکروسکپ الکترونی استفاده شود. بیماریهایی مانند: سرخک، آبله، آبله‌مرغان و اریون به وسیله ویروس‌ها ایجاد می‌شوند.
عوامل بیماریزای فیزیکی؛ تغییرات شدید عوامل فیزیکی محیط زندگی مثل بالارفتن یا پایین آمدن شدید درجه حرارت، فشار هوا و ارتفاع از سطح دریا، با پیدایش اختلال‌هایی در بدن انسان همراه در سفرها و گردش‌ها وجود دارد. افزایش شدید درجه حرارت منجر به سوختگی و آفتاب‌زدگی می شود و سقوط آن به درجات زیر صفر ممکن است سبب سرما‌خوردگی شود. تابش اشعه ایکس به پوست یا اعضای داخلی بدن به مدت نسبتاً کوتاه، تولید بیماری می‌کند. ضربه‌ها، تصادفات و بریدگی‌ها هم نتیجه عوامل بیماریزای فیزیکی به حساب می‌آید.
عوامل بیماریزای شیمیایی؛ وارد شدن مواد سمی به بدن با ایجاد آسیب‌ها و پیدایش بیماریهایی همراه است، این گونه مواد را که به طور کلی از خارج وارد بدن می‌شوند عوامل شیمیایی بیرونی می‌نامند. بعضی از این مواد مثل جیوه یا سرب حتی با مقادیر بسیار کم در انسان تولید بیماری‌های مهمی می‌کنند.
کمبود مواد غذایی و ویتامین‌ها نوعی کمبود مواد شیمیایی است که سبب بروز بیماری می‌شود. مصرف زیاد موادغذایی و ویتامین‌ها هم ایجاد بیماری در بدن انسان می‌کند مانند چاقی و مسمومیت بر اثر مصرف زیادی بعضی از ویتامین‌ها ، گاهی افزایش مواد شیمیایی موجود در بدن نظیر گلوکز، اوره یا نمک طعام سبب اختلال و بیماری می‌شود که به آنها عوامل شیمیایی درونی گفته می‌شود.
عوامل ناشناخته؛ عوامل مربوط به فرد (درونی) و عوامل محیطی (بیرونی)
عوامل فردی ( درونی)؛ انسان در همه دوران زندگی تحت تأثیر دو عامل توارث و محیط زیست قرار دارد و نتیجه اثرات این دو عامل، ایجاد صفات و خصوصیات ویژه و معین در او است که به آنها خصوصیات و عوامل فردی گفته می‌شود. این امر سبب می‌شود که افراد از یکدیگر متمایز باشند و در برابر تأثیر عوامل بیماریزا واکنش‌های یکسان از خود نشان ندهند پاره‌ای از این عوامل فردی که در کاهش و یا افزایش تأثیر شرایط بیمارکننده بر انسان نقشی دارند شناخته شده‌اند مانند: 1- عوامل ژنتیکی 2- مصونیت اختصاصی 3- عوامل شخصیتی 4- عوامل محیطی (خارجی).
شرایط و عوامل محیطی که فرد را احاطه کرد، بر تندرستی یا بیماری او تأثیر مثبت یا منفی می‌گذراند. این اثرات ممکن است ناشی از محیط فیزیکی، بیولوژیکی ، اجتماعی و یا تلفیقی از آنها باشد. به علت تنوع اوضاع جغرافیایی و اختلاف درجه حرارت و مقدار آب در هر کشور یا منطقه، گیاهان و جانوران خاصی وجود دارند که ممکن است در سایر کشورها و مناطق وجود نداشته باشند. این ترکیب محیط جاندار در ایجاد بیماری در جوامع انسانی نقش بسیار قابل توجهی دارد قسمت مهمی از محیط فیزیکی را شرایط اقلیمی منطقه تشکیل می‌دهد. این شرایط که با عرض جغرافیایی منطقه و دوری و نزدیکی آن به منابع بزرگ آب، کوهستان‌ها و کویرها بستگی دارد کم وبیش تعیین کننده میزان درجه حرارت، تابش نور آفتاب، رطوبت و بارندگی به شمار می‌آید.
عوامل مذکور به طور مستقیم و غیرمستقیم روی بهداشت محیط و سلامت افراد تأثیر قابل ملاحظه‌ای دارد. عوامل اقتصادی و اجتماعی محیط از جمله فقر و نادانی، نوع مسکن، عادات غذایی خاص، تعلیم و تربیت، نوع تفریحات، روابط افراد با یکدیگر و نوع عادات نیز بر روی تندرستی اثر می‌گذارند. با توجه به آنچه گذشت می‌توان بر این امر معتقد بود که انسان توانایی زندگی سالهای معینی را دارد و اگر همه انسانها به یک اندازه عمر نمی‌کنند در نتیجه ناسازگاری عوامل خارجی و داخلی است و اینجاست که اهمیت و نقش بهداشت در ایجاد سلامت و تندرستی افراد جامعه از طریق تسلط بر عوامل بیماریزا و شرایط محیطی، بیش از پیش روشن و معلوم می‌گردد.
سلامت در گردشگری
آگاهی از پیام‌ها و اطلاعات بهداشتی مورد‌نیاز در طول سفرهایی که هوایی – ریلی یا زمینی انجام می‌گیرد در بالا بردن ضریب اطمینان و ارتقای سطح سلامت و آسایش گردشگران و مسافران نقش بسزایی دارد. در همین راستا چند پیام و توصیه مهم در سفر برای گردشگران بیان می‌نمایم.
1- قبل از سوار شدن بهتر است خونسرد و آرام باشید و مطمئن شوید که هر چه را لازم بوده برداشته‌اید به هیچ عنوان خود را خسته نکنید کمی ورزش کنید تا روحیه خود را تقویت کنید و بیماری را از خود دور کنید چرا که اگر بیمار باشید مشکلات زیادی در طول سفر خواهید داشت. از همه مهم‌تر خوب بخورید و استراحت کافی داشته باشید با این کارها توان و وضعیت شما بر بیماری غلبه مییابد اگر شما تغذیه خوبی ندارید و یا از لحاظ بدنی، قوی نیستید بهتر است 1 تا 2 هفته قبل از مسافرت، رژیم غذایی درستی داشته باشید و سعی کنید خود را قوی کنید.
2- اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید که احتیاج به اندازه گیری دارد مانند: داروی دیابت و یا دارو برای بیماری قلبی، حتماً قبل از سفر پزشک خود را مطلع سازید تا برنامه مشخصی برای مصرف داروی شما تنظیم کند.
3- اگر می‌خواهید در مقصد مورد نظر برای مدت طولانی بمانید بهتر چند روز مانده به عزیمت، ساعت بدن خود را با مقصد تنظیم کنید به عنوان مثال اگر می‌خواهید به مدت یک ماه از ایران به اروپا بروید قبل از سفر، برنامه روزانه خود را مطابق با اروپا قرار دهید این برنامه سبب می‌شود که شوک ناشی از مسافرت از شما دور شود و سفر خوبی داشته باشید. بهتر است قبل از آمدن به ایران نیز همین روش را انجام دهید.
4- از نوشیدن قهوه و نوشابه‌های گازدار چه قبل از سفر و چه در طول سفر و در روز اول اقامت جداً بپرهیزید چرا که این نوشیدنی‌ها باعث از دست دادن آب بدن می‌شوند و برنامه خواب را بهم می زنند به علت وجود کافئین (قهوه و نوشابه سیاه) روی اعصاب اثر می‌گذارد و باعث تشویش و نگرانی می‌گردد .
5-صبحانه و ناهار باید پر پروتئین باشد این رژیم باعث می‌شود که فعال شوید. شام باید پر از کربوهیدرات باشد این رژیم باعث می‌شود که خواب راحتی داشته باشید بهتر است در روزهای بعد، از غذاهای ساده و کم حجم مصرف کنید.
6-در طول سفر آب بنوشید تا از کم آبی بدن و سر گیجه‌های ناشی از سفر جلوگیری شود و غذاهای سنگین و دیر هضم مصرف نکنید.
7-در مسافرت به مناطق گرمسیر باید غذا ساده وسبک باشد .
8-در طول سفر چای بنوشید به دلیل میزان کافئین موجود در چای تحریک دستگاه عصبی مرکزی و تنفس شده و باعث رفع خستگی، افزایش هوشیاری و کمک به هضم غذا می شود.
9-در مسافرت‌های طولانی هوایی چون حرکت اندام ها محدود است در طول پرواز حرکت کنید. پاهای خود را ورزش دهید. پاها را عقب و جلو کنید. بایستید و بنشینید . زانوهای خود را خم کنید هر 1 تا 2 ساعت بلند شوید و راه بروید و لباسی بپوشید نه زیاد گرم ونه زیاد نازک باشد از پوشیدن لباس‌های تنگ خود داری کنید.
10- خانم‌های حامله در ماه‌های آخر حاملگی ( از هفته سی و دوم به بعد ) و همچنین یک هفته پس از زایمان نباید مسافرت هوایی داشته باشند. در ضمن بهتر است نوزاد تا 7 روز پس از تولد مسافرت هوایی نداشته باشد.
11- برای رفع بی‌خوابی و بهبود خواب گردشگران از شام سبک استفاده کنید. مصرف دوغ، ماست و کاهو که حالت خواب آور دارند. فراموش نکنید حداقل 4-2 ساعت قبل از خواب از نوشیدن قهوه، چای و انواع نوشیدنی‌های کافئین‌دار خودداری نمائید. در طول روز بیرون بروید و از نور خورشید استفاده کنید. نور خورشید خواب را از شما می‌گیرد و شما در شب خواب آرامی را خواهید داشت و از داروهای خواب آور به ندرت استفاده کنید سعی کنید بدون استفاده از این داروها بخوابید.
گردشگری و درمان
امروزه گردشگری در بسیاری از کشورها، نیروی اصلی بهبود و رشد اقتصادی کشور محسوب می‌شود و یکی از پویا‌ترین فعالیت‌های اقتصادی عصر حاضر است که نقش مهمی در توسعه پایدار محلی ایفا می‌کند به طوری که با ایجاد فرصتی راهبردی به اقتصاد تنوع بخشیده و موجب اشتغال‌زایی و درآمد می‌شود.
گردشگری، این صنعت از طریق ترکیب و به کارگیری همزمان منابع داخلی و خارجی منافع اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و فرهنگی زیادی را به همراه دارد و رشد و توسعه روز افزون گردشگری شاخه‌های زیادی را به این صنعت اضافه کرده که هر یک از آنها به طور مستقیم و غیرمستقیم در درآمد حاصله صنعت توریسم نقش آفرینی می کنند.
یکی از این زیر شاخه‌های توریسم، گردشگری سلامت، پزشکی یا درمانی است که به منظور مسافرت برای معالجه بعضی بیماری‌ها یا انجام یک نوع عمل جراحی در بیمارستان‌ها یا مراکز پزشکی و یا حضور در بهترین آب‌های معدنی کشور با موثرترین آثار درمانی و استفاده از این پتانسیل‌ها صورت می‌گیرد.
آن طور که پیداست گردشگری سلامت همیشه وجود داشته ولی کسی تا قبل از قرن هجدهم اهمیت چندانی برای آن قائل نبوده و عموما مناطقی که آب‌های معدنی داشتند برای درمان امراض مختلف از بیماری‌های روده‌ای گرفته تا کبدی و استخوان درد و پوست و... مورد توجه قرار گرفتند که این شیوه بیشتر در کشورهای اروپایی به خصوص انگلستان رواج داشت از آنجایی که خود به عنوان مقصد گردشگری شناخته شده است.
گردشگری سلامت و درمان در کشورمان خواه ناخواه از رونق بسیار بالایی برخوردار است. بطوری که شمار کیفیت و پراکنش چشمه‌های آب گرم در ایران به گونه‌ای می‌باشد که طبیعت درمانی با استفاده از آب‌های گرم طبیعی را به عنوان یکی از مهمترین منابع اکوتوریسم کشور معرفی می‌کند و اغلب چشمه‌های آب گرم ایران در دامنه‌های رشته کوه البرز قرار دارند و برخی از انواع دیگر طبیعت‌درمانی همچون لجن‌درمانی نیز در مناطقی از کشور همچون دریاچه ارومیه و دامنه‌های قله آتشفشانی تفتان در بلوچستان رواج دارد.
در حال حاضر در ایران 472 چشمه آبگرم پذیرای گردشگران سلامت است که 4 تا 7 درصد از گردشگران ورودی به کشور را گردشگران سلامت تشکیل می‌دهند و بیشترین این درصد را شهرستان سرعین در استان اردبیل دارا می‌باشد.
در استان ایلام در فاصله 4 کیلومتری از شهرستان دهلران مجموعه حمام‌های آبگرم با چشمه‌های فراوان واقع است به خاطر مواد گوگردی و مواد معدنی دیگر این چشمه‌ها با دمای 45 درجه و 50 درجه در تمام فصول سال مورد استفاده گردشگران داخل و خارج از استان قرار گرفته و آب این چشمه‌ها برای درمان بیماران پوستی – استخوانی و غیره مفید است.
از لجن آبگرم مذکور برای رفع دردهای مزمن مفصلی و زیبایی پوست استفاده می‌کنند. لازم به ذکر است در بالا دست این آبگرم چشمه ی قیر روان وجود دارد که بر اساس تحقیقات انجام شده این قیر می‌تواند در درمان برخی از بیماری‌های بدن مفید باشد که می‌توان آنرا قیر‌درمانی نامید.
نتیجه‌گیری
با توجه به اینکه سفر یکی از فعالیت های مهم در زندگی هر فرد محسوب می‌شود هر شخص سفر را به دلایل خاصی انجام می‌دهد . هدف از سفر و گردشگری در افراد مختلف متفاوت است. کار، تحصیل ، تفریح درمان و یا ارائه خدمات سفر باعث می‌شود که به مسائل محیط زندگی‌مان واقف و آگاه باشیم و مثل تمامی فعالیت‌های دیگر انسان می‌تواند به طرق مختلف (مثبت و منفی) در زندگی بشر تأثیر داشته باشد. آگاهی از بهداشت و سلامت سفر به گردشگر کمک می‌کند ابعاد مثبت سفر را افزایش داده و جوانب منفی را به حداقل برساند و کیفیت سفر خود را ارتقا دهد و طعم سفر را به کام خود شیرین کند و سفری پر خاطره در ذهن شان باقی بماند.
منبع: خبرگزاری میراث آریا
مجارستان، ترکیه و کاستاریکا مقاصد برتر توریسم دندانپزشکی جهان
توریسم دندانپزشکی در مجارستان با رشدی چشمگیر، 40 درصد از درآمد بازار توریسم کشورشان را به خود اختصاص داده‌اند. در حال حاضر این کشور به همراه کاستاریکا و ترکیه مقاصد برتر توریسم دندانپزشکی در جهان محسوب می‌شوند.
کشور مجارستان تنها از محل عرضه خدمات دندان پزشکی به توریست ها بالغ بر 227 میلیون یورو درآمد سالیانه دارد که به این معناست که این کشور بیش از 40 درصد از سهم کل بازار توریسم اروپا را بخود اختصاص داده است . بااین حال این کشور همچنان در تلاش برای کسب درآمدهای بیشتر و جذب توریست بیشتر به میزان دو برابر میزان کنونی ظرف سه سال آینده است
به گزارش ویکتور اوربان نخست وزیر کشور مجارستان، توریسم دندان پزشکی چیزی است که اقتصاد این کشور را به مسیر درست خود هدایت می کند. با توجه به این موضوع هم اکنون سرمایه گذاری های کلانی دراین حوزه صورت گرفته که هدف از آن افزایش توان و استانداردهای بهداشتی برای بیمارانی است که به عنوان توریست های خارجی این کشور را به عنوان نخستین مقصد درمانی خود انتخاب می کنند. علاوه براین دندان پزشکان این کشور نیز با توجه به رونق بازار توریسم درمانی تلاش های بیشتری را برای جذب توریست های بیشتر آغاز کرده اند.
از سوی دیگر ترکیه نیز به یک مرکز بسیار جذاب برای توریسم دندان پزشکی برای بیماران خارجی مبدل شده است. به حدی که حتی توریست های درمانی و متقاضیان بسیاری برای دریافت خدمات ارزان قیمت دندان پزشکی از امریکا به این کشور سفر می کنند.
براین اساس درحدود سال 2010 تا 2014 برآورد شده است که این کشور شاهد 25 درصد رشد بیشتر در این حوزه از توریسم باشد. علاوه براین دولت ترکیه نیز مقادر زیادی اعتبارات مالی برای توسعه و بازاریابی این نوع توریسم درکشور اختصاص داده است. درحالی که هزینه این نوع خدمات نسبت به سایر کشورها ارزان تر است اما از نظر کیفیت نیز از استانداردهای بالایی برخوردار است. دربخش خصوصی به ویژه سرمایه گذاری های خوبی صورت گرفته که می تواند بیماران بیشتری را با هدف دریافت کمک های درمانی روانه این کشور کند.
بیماران و توریست های امریکایی بخصوص به دلیل وجود بیمارستان های معتبر و مجهز که به عنوان شعبه ای از یکی از بیمارستان های صاحب نام و معتبر امریکایی نظیر بیمارستان جان هاپکینکز یا بیمارستان هاروارد، در این کشور فعالیت دارند به کشور ترکیه سفر می کنند.
علاوه بر دو کشور مجارستان و ترکیه کشور کاستاریکا نیز از جمله کشورهای صاحب نام در حوزه توریسم درمانی است. این کشور که تا جند سال قبل تنها یه مقصد برتر توریسم درزمینه زیبایی و جراحی پلاستیک بود اکنون ازسیستم درمانی و بهداشتی قدرتمند و معتبری برخوردار شده که در زمینه های دیگری نیز ازجمله درمان بیماری های قلب و عروق ، بیماری های استخوانی و آنکولوژی و دیگر بیماری ها با کیفیت بالای درمانی و بسیار حرفه ای خدمات مهمی به توریست ها عرضه می کند.
این تجیهزات در تمام کشور کاستاریکا پرکنده شده است اما علاوه بر کاستاریکا اگر به بقیه کشورهای امریکای لاتین نگاهی بیفکنیم می بینیم که نیکاراگوته و مکزیک و سپس با فاصله اندکی السالوادور و پاناما در این زمینه رشد چشمگیری داشته اند.
با این حال افزایش قیمت نفت و نیز افزایش قیمت کرایه در هتل ها به علاوه افزایش سرسام آور هزینه های درمانی از مهم ترین عواملی است که برخی کارشناسان معتقدند توریسم درمانی را دچار چالش می کند .
«لان یانگ من» یکی از محققان و متخصصان امور بهداشت و درمادن در زمینه بیمه و خدمات درمانی و بهداشتی می گوید:« به دلیل افزایش بهای نفت و هتل ها بسیاری از درمان ها را از شکل جهانی آن به محدوده های محلی و یا حداکثر به مقاصد نزدیک تر به کشور خود باز می گرداند. درنتیجه به زودی شاهد آن خواهیم بود که مسافران امریکایی درمان در امریکا و اروپاییان نیز به متخصصان و پزشکان اروپایی مراجعه کنند.
منبع: خبرگزاری میراث فرهنگی
پنج مقصد برتر گردشگری سلامت در جهان
گردشگری در عصر فناوری
در دوره پرمخاطره اقتصاد امروز، صنعت هتلداری آمیخته با گردشگری و مسافرت با یک مساله و پرسش اصلی روبه‌رو است. در این دوره و با روی کار آمدن فناوری‌های گوناگون در عرصه‌های مختلف، جا و فرصت برای نیروی کار سنتی که همان انسانها بوده اند کاسته شده است. از مزایای بارز فناوری در صنایع گردشگری جایگزینی با نیروی کار انسانی گران‌قیمت است که علاوه بر گاهش هزینه‌های موجود، مسائل مرتبط با خدمات رسانی به مشتریان را نیز برطرف می‌کند. با این وجود هنوز هم احتمال آنکه استفاده از فناوری به کسب نتایج ناخواسته‌ای بیانجامد بسیار زیاد است.
بنابراین چگونه می‌توان میان فناوری و خدمات فردی تفاوت قایل شد و آنها را از یکدیگر تفکیک کرد؟ آنچه امروز به وضوح و روشنی قابل مشاهده و فهم است آن است که فناوری نقش بی‌بدیل و بسیار مهمی را در صنعت گردشگری و مسافرت ایفا می‌کند. بسیاری امروزه، بخش عظیمی از فعالیت‌های خود را با استفاده از فناوری‌های موجود انجام می‌دهند. کارهایی همچون رزرو اینترنتی بلیت هواپیما، تجارت به وسیله شبکه‌های مخابراتی و بسیاری از کارهای دیگر که به مراتب در وقت و هزینه آنها صرفه جویی به وجود می‌آورد. چنین پیشرفت‌هایی در حوزه فناوری، منجر به آن شده است تا موسسات و سازمان‌های ذی‌ربط در بخش نیروی انسانی صرفه جویی کرده و در همان زمان فرصت و توانی را برای مشتریان به وجود آورند تا خواسته‌ها و تصمیمات خود را عملی کنند.
در طرف دیگر این معادله، مسافران به مراتب بیشتر از قبل از فناوری استفاده کرده و اغلب صنعت گردشگری مزایایی نیز از این تمایلات و خواسته‌ها برده و همواره در دسترس مشتریان خود قرار داشته است. بسیاری از افراد امروزه، مشکلات فراوانی با فناوری‌های موجود همچون اینترنت یا تلفن‌های رایانه‌ای همراه دارند. دنیای امروز، دنیای ورود به بازار الکترونیکی است جایی که یک سیستم رایانه‌ای معمولا با شکل پیشرفتهای از ویروس‌ها و یا مزاحمانی به نام «اسپم» روبه‌رو است.
هتل‌ها نیز از این رقابت عقب نمانده اند. درحال حاضر بسیاری از هتل‌ها خدمات اینترنتی رایگان ارائه می‌دهند و در این بین آن دسته از هتل‌هایی که اعتبار و به نوعی «ستاره» بیشتری دارند علاوه بر اینترنت رایگان، ظرفیت‌های اضافی برای تماس‌های داخلی، دسترسی به اینترنت و همچنین دستگاه‌های فکس رایگان برای ارسال یا دریافت در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهند. این خدمات اضافی همراه با خدمات رسانی انفرادی کمتر این فرضیه را به وجود می‌آورد که در دنیای امروز فناوری به یک خیابان یکطرفه تبدیل شده است. فناوری به وجود آمده تا خدمات رسانی شخصی را کم کرده و در عین حال درآمدی اضافی برای هتل‌ها،خطوط هوایی و بخش‌های حمل و نقل به وجود آورد.
اما به رغم تمام این سوء استفاده‌ها، صنایع گردشگری و مسافرتی وابستگی فراوانی به فناوری داشته و به نوعی می‌توان گفت، وجود حوزه‌های مختلف این بخش، جنبه‌های مختلف زندگی را آسان‌تر کرده است.
به عنوان مثال بدیهی است که در دنیای امروز، تلفن‌ها به جزیی جدا ناپذیر از زندگی انسانها تبدیل شده اند اما اگر برچسب فناوری را در پس ابزار آن پنهان کنیم می‌بینیم ضرر این گوشی‌ها هنگامی که فردی با صدایی بسیار بلند با آن صحبت می‌کند به مراتب بیشتر از سود، امنیت و حفاظتی است که یک گوشی همراه با آنها تعریف شده است.
از سوی دیگر، رشد فناوری موجب شده است تا تروریسم جهانی خطرات و حملات گسترده‌ای به صنعت گردشگری داشته باشد. تلفن‌ها قادر به نجات یک زندگی یا خنثی کردن یک بمب نیستند؛ سیستم‌های تهویه هوای مطبوع حضور در منطقه‌ای با آب و هوای گرم و مرطوب را تحمل‌پذیر می‌کنند اما به همان اندازه آلودگی به فضا منتقل کرده و بیماری به وجود می‌آورند. زوال عصر یارانه این فرصت را در اختیار ما قرار می‌دهد تا پیش‌بینی دقیقی از جهان پیرامون خود داشته باشیم؛ به مسافران این اجازه را می‌دهد تا با سازمان‌های مسافرتی مربوطه خود مرتبط بوده و مشکلات زمانی خود را در هنگام مذاکرات برطرف کنند اما به رغم تمام این خدمات به راحتی قادر به تخریب صنعتی همچون صنعت هواپیمایی خواهد بود.
فناوری برای صنعت گردشگری همانند سبدی مملو از اجناس مختلف و گوناگونی است که هیچ ارتباطی به هم نداشته و گاه بر ضد هم اند. برای مثال، فناوری در یک لحظه هم برای گردشگری سودمند است و هم کمترین خدمات را به مشریان و با کسب درآمدی بالا ارائه می‌دهد. دنیای فناوری سفرهای هوایی را امن کرده و آن را به وفور رسانده است اما به همان میزان، زمانی آزار دهنده را برای به دست آوردن چنین خدماتی به مسافران تحمیل کرده است.
تناقضات موجود در حوزه فناوری باعث شده تا بخش‌هایی از صنعت گردشگری با احتیاط بیشتری به این مقوله نگاه کرده و آنرا به کار گیرند. از سویی در بخش قومی، فناوری می‌تواند نقش ویژه‌ای را در افزایش ارتباطات و بالابردن امنیت ایفا کند. اما از سویی دیگر اگر فناوری را برای اهدافی ویران‌کننده و خودخواهانه به کار گیرد، در آن صورت گردشگری و مسافرت را به صنعتی منفور در بین مردم تبدیل خواهد کرد.
به همین منظور و برای پی بردن به این موضوع که آیا فناوری برای صنعت گردشگری مفید است یا مضر، پیشنهادات و راه‌کارهای گوناگونی ارائه شده است که می‌توان به برخی از آنها اشاره کرد.
در ابتدا باید به یاد داشت که صنعت گردشگری برای تقابل و در ارتباط بودن افراد با یکدیگر به وجود آمده است. گذشته از امکاناتی که فناوری می‌تواند یا نمی‌تواند در اختیار افراد قرار دهد باید دانست که این حوزه هیچگاه قادر نخواهد بود آن گرما و صمیمیتی که افراد در یک برخورد دو طرفه کسب می‌کنند را به آنها عرضه کند
در مرحله دوم، فعالان حوزه گردشگری باید از تبحر و مهارت پرسنل خود در استفاده مفید از فناوری اطمینان کافی داشته باشند. فناوری تنها به اندازه‌ای توانایی افراد استفاده کننده آن، مفید است. در بیشتر موارد مراکز گردشگری از افرادی ناکارآمد و بی‌مهارت در به‌کارگیری تجهیزات و دستگاه‌های خود استفاده می‌کنند که در این زمان به جای بهره‌وری مناسب از تکنولوژی و رفع معایب، بر مشکلات خود می‌افزایند. آموزش و یادگیری تنها را عبور از این نقصان خواهد بود.
مرحله سوم استفاده هوشمندانه از فناوری است. اگرچه پیشرفته‌ترین رایانه‌ها هم نمی‌توانند احساسات انسانی را به افراد عرضه کنند اما استفاده سودمند و بهینه از فناوری می‌تواند بسیاری از مشکلات در حوزه گردشگری را مرتفع کند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
صرف وقت:
هیچ چیز در صنعت گردشگری بیشتر از اتلاف وقت و زمان، مسافران و مشتریان را عصبانی نمی‌کند.استفاده مفید از رایانه‌ها در خصوص مسائل ساده‌ای همچون چک زمان ورود و خروج یک مسافر از هتل، به میزان بسیار زیادی در رفع استرس‌ها مفید بوده و فرصت انجام دیگر کارها را برای مسافران فراهم خواهد آورد.
نظم و ثبات:
در یک دنیای چند زبانه وابسته به هم، مشتریان می‌توانند مهمترین اطلاعات را بدون کوچکترین اشتباهات،گرامری، لغوی و تلفظی دریافت و از آن بهره‌مند شوند.
با توجه به آنچه گفته شد، فناوری درتمام حوزه‌های صنعت گردشگری نفوذی گسترده دارد. خواه به دلخواه کاربران آن باشد یا نه. اگر استفاده کنندگان از فناوری هوش و ذکاوت لازم در بهره‌گیری از آن را داشته باشند، رضایت، سریع و صحیح به مقصود رسیدن عاید آنها شده و با بسیاری از موارد غیر ضروری دیگر که هزینه‌های زیادی برای آنها در برخواهند داشت برخورد نخواهند کرد. اما اگر صنعت گردشگری اهمیت المان‌های انسانی را فراموش کند همواره خود را در بوته آزمایش قرار داده و در نتیجه با اشتباهاتی بزرگ مواجه خواهد شد.
منبع: خبرگزاری میراث آریا
نقش فناوری اطلاعات در توسعه صنعت گردشگری
فناوری اطلاعات، نیاز مبرم صنعت هتلداری
بنابراین چگونه می‌توان میان فناوری و خدمات فردی تفاوت قایل شد و آنها را از یکدیگر تفکیک کرد؟ آنچه امروز به وضوح و روشنی قابل مشاهده و فهم است آن است که فناوری نقش بی‌بدیل و بسیار مهمی را در صنعت گردشگری و مسافرت ایفا می‌کند. بسیاری امروزه، بخش عظیمی از فعالیت‌های خود را با استفاده از فناوری‌های موجود انجام می‌دهند. کارهایی همچون رزرو اینترنتی بلیت هواپیما، تجارت به وسیله شبکه‌های مخابراتی و بسیاری از کارهای دیگر که به مراتب در وقت و هزینه آنها صرفه جویی به وجود می‌آورد. چنین پیشرفت‌هایی در حوزه فناوری، منجر به آن شده است تا موسسات و سازمان‌های ذی‌ربط در بخش نیروی انسانی صرفه جویی کرده و در همان زمان فرصت و توانی را برای مشتریان به وجود آورند تا خواسته‌ها و تصمیمات خود را عملی کنند.
در طرف دیگر این معادله، مسافران به مراتب بیشتر از قبل از فناوری استفاده کرده و اغلب صنعت گردشگری مزایایی نیز از این تمایلات و خواسته‌ها برده و همواره در دسترس مشتریان خود قرار داشته است. بسیاری از افراد امروزه، مشکلات فراوانی با فناوری‌های موجود همچون اینترنت یا تلفن‌های رایانه‌ای همراه دارند. دنیای امروز، دنیای ورود به بازار الکترونیکی است جایی که یک سیستم رایانه‌ای معمولا با شکل پیشرفتهای از ویروس‌ها و یا مزاحمانی به نام «اسپم» روبه‌رو است.
هتل‌ها نیز از این رقابت عقب نمانده اند. درحال حاضر بسیاری از هتل‌ها خدمات اینترنتی رایگان ارائه می‌دهند و در این بین آن دسته از هتل‌هایی که اعتبار و به نوعی «ستاره» بیشتری دارند علاوه بر اینترنت رایگان، ظرفیت‌های اضافی برای تماس‌های داخلی، دسترسی به اینترنت و همچنین دستگاه‌های فکس رایگان برای ارسال یا دریافت در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهند. این خدمات اضافی همراه با خدمات رسانی انفرادی کمتر این فرضیه را به وجود می‌آورد که در دنیای امروز فناوری به یک خیابان یکطرفه تبدیل شده است. فناوری به وجود آمده تا خدمات رسانی شخصی را کم کرده و در عین حال درآمدی اضافی برای هتل‌ها،خطوط هوایی و بخش‌های حمل و نقل به وجود آورد.
اما به رغم تمام این سوء استفاده‌ها، صنایع گردشگری و مسافرتی وابستگی فراوانی به فناوری داشته و به نوعی می‌توان گفت، وجود حوزه‌های مختلف این بخش، جنبه‌های مختلف زندگی را آسان‌تر کرده است.
به عنوان مثال بدیهی است که در دنیای امروز، تلفن‌ها به جزیی جدا ناپذیر از زندگی انسانها تبدیل شده اند اما اگر برچسب فناوری را در پس ابزار آن پنهان کنیم می‌بینیم ضرر این گوشی‌ها هنگامی که فردی با صدایی بسیار بلند با آن صحبت می‌کند به مراتب بیشتر از سود، امنیت و حفاظتی است که یک گوشی همراه با آنها تعریف شده است.
از سوی دیگر، رشد فناوری موجب شده است تا تروریسم جهانی خطرات و حملات گسترده‌ای به صنعت گردشگری داشته باشد. تلفن‌ها قادر به نجات یک زندگی یا خنثی کردن یک بمب نیستند؛ سیستم‌های تهویه هوای مطبوع حضور در منطقه‌ای با آب و هوای گرم و مرطوب را تحمل‌پذیر می‌کنند اما به همان اندازه آلودگی به فضا منتقل کرده و بیماری به وجود می‌آورند. زوال عصر یارانه این فرصت را در اختیار ما قرار می‌دهد تا پیش‌بینی دقیقی از جهان پیرامون خود داشته باشیم؛ به مسافران این اجازه را می‌دهد تا با سازمان‌های مسافرتی مربوطه خود مرتبط بوده و مشکلات زمانی خود را در هنگام مذاکرات برطرف کنند اما به رغم تمام این خدمات به راحتی قادر به تخریب صنعتی همچون صنعت هواپیمایی خواهد بود.
فناوری برای صنعت گردشگری همانند سبدی مملو از اجناس مختلف و گوناگونی است که هیچ ارتباطی به هم نداشته و گاه بر ضد هم اند. برای مثال، فناوری در یک لحظه هم برای گردشگری سودمند است و هم کمترین خدمات را به مشریان و با کسب درآمدی بالا ارائه می‌دهد. دنیای فناوری سفرهای هوایی را امن کرده و آن را به وفور رسانده است اما به همان میزان، زمانی آزار دهنده را برای به دست آوردن چنین خدماتی به مسافران تحمیل کرده است.
تناقضات موجود در حوزه فناوری باعث شده تا بخش‌هایی از صنعت گردشگری با احتیاط بیشتری به این مقوله نگاه کرده و آنرا به کار گیرند. از سویی در بخش قومی، فناوری می‌تواند نقش ویژه‌ای را در افزایش ارتباطات و بالابردن امنیت ایفا کند. اما از سویی دیگر اگر فناوری را برای اهدافی ویران‌کننده و خودخواهانه به کار گیرد، در آن صورت گردشگری و مسافرت را به صنعتی منفور در بین مردم تبدیل خواهد کرد.
به همین منظور و برای پی بردن به این موضوع که آیا فناوری برای صنعت گردشگری مفید است یا مضر، پیشنهادات و راه‌کارهای گوناگونی ارائه شده است که می‌توان به برخی از آنها اشاره کرد.
در ابتدا باید به یاد داشت که صنعت گردشگری برای تقابل و در ارتباط بودن افراد با یکدیگر به وجود آمده است. گذشته از امکاناتی که فناوری می‌تواند یا نمی‌تواند در اختیار افراد قرار دهد باید دانست که این حوزه هیچگاه قادر نخواهد بود آن گرما و صمیمیتی که افراد در یک برخورد دو طرفه کسب می‌کنند را به آنها عرضه کند
در مرحله دوم، فعالان حوزه گردشگری باید از تبحر و مهارت پرسنل خود در استفاده مفید از فناوری اطمینان کافی داشته باشند. فناوری تنها به اندازه‌ای توانایی افراد استفاده کننده آن، مفید است. در بیشتر موارد مراکز گردشگری از افرادی ناکارآمد و بی‌مهارت در به‌کارگیری تجهیزات و دستگاه‌های خود استفاده می‌کنند که در این زمان به جای بهره‌وری مناسب از تکنولوژی و رفع معایب، بر مشکلات خود می‌افزایند. آموزش و یادگیری تنها را عبور از این نقصان خواهد بود.
مرحله سوم استفاده هوشمندانه از فناوری است. اگرچه پیشرفته‌ترین رایانه‌ها هم نمی‌توانند احساسات انسانی را به افراد عرضه کنند اما استفاده سودمند و بهینه از فناوری می‌تواند بسیاری از مشکلات در حوزه گردشگری را مرتفع کند که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
صرف وقت:
هیچ چیز در صنعت گردشگری بیشتر از اتلاف وقت و زمان، مسافران و مشتریان را عصبانی نمی‌کند.استفاده مفید از رایانه‌ها در خصوص مسائل ساده‌ای همچون چک زمان ورود و خروج یک مسافر از هتل، به میزان بسیار زیادی در رفع استرس‌ها مفید بوده و فرصت انجام دیگر کارها را برای مسافران فراهم خواهد آورد.
نظم و ثبات:
در یک دنیای چند زبانه وابسته به هم، مشتریان می‌توانند مهمترین اطلاعات را بدون کوچکترین اشتباهات،گرامری، لغوی و تلفظی دریافت و از آن بهره‌مند شوند.
با توجه به آنچه گفته شد، فناوری درتمام حوزه‌های صنعت گردشگری نفوذی گسترده دارد. خواه به دلخواه کاربران آن باشد یا نه. اگر استفاده کنندگان از فناوری هوش و ذکاوت لازم در بهره‌گیری از آن را داشته باشند، رضایت، سریع و صحیح به مقصود رسیدن عاید آنها شده و با بسیاری از موارد غیر ضروری دیگر که هزینه‌های زیادی برای آنها در برخواهند داشت برخورد نخواهند کرد. اما اگر صنعت گردشگری اهمیت المان‌های انسانی را فراموش کند همواره خود را در بوته آزمایش قرار داده و در نتیجه با اشتباهاتی بزرگ مواجه خواهد شد.
منبع: خبرگزاری میراث آریا
نقش فناوری اطلاعات در توسعه صنعت گردشگری
فناوری اطلاعات، نیاز مبرم صنعت هتلداری
گردشگری در خرمشهر قبل و بعد از جنگ
خبرگزاری میراث فرهنگی - رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانا خوزستان ـ بندر خرمشهر در جنوب غربی استان خوزستان، شمال جزیره آبادان و در محل تلاقی دو رودخانه کارون و اروند، در میان مدار '1/48-'24/48 طول شرقی و '19/30-'59/30 عرض شمالی یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری کشور است.
به لحاظ تقسیمات کشوری خرمشهر دارای دو بخش مرکزی شامل شهر خرمشهر و سه دهستان حومه شرقی، حومه غربی و غرب کارون و بخش مینوشهر شامل شهر مینو و دهستان جزیره مینو است.
در مورد تاریخ خرمشهر نظرات مختلفی وجود دارد که با تجمیع این نظرات می‌توان آغاز تاریخ خرمشهر را از پادشاهی هخامنشی نسبت داد. در زمان هخامنشیان در 18 کیلومتری شمال غرب خرمشهر و در محل فعلی قریه تمار شهری به نام بارما ساخته شد که ظاهراً در زمان داریوش بسیار آباد بوده است. این شهر در زمان حمله اسکندر تخریب می‌شود و پس از آبادی مجدد با نام «بیان» به حیات خود ادامه می‌دهد.
در زمان ورود اسلام شهر بیان شهری آباد بود و تا نیمه قرن سوم هجری به حیات خود ادامه داد لکن بدلیل جنگ‌هایی که در آن زمان رخ داده، ویران می‌گردد و از آن پس تا قرن هفتم هجری در کتب تاریخی نامی از آن برده نشده است.
در قرن هفتم هجری، در قسمت جنوبی خرمشهر کنونی بندر کوچکی به نام محرزی ساخته می‌شود که تا قرن سیزدهم هجری و آغاز حیات جدید خرمشهر وجود داشته است.
حیات نوین شهر خرمشهر از قرن سیزدهم هجری قمری (قرن 19 میلادی) و به نام محمره آغاز می‌گردد. در زمان محمدشاه قاجار شهر محمره جهت ساخت بندر انتخاب می‌شود و رونقی تازه مییابد. در زمان ناصرالدین شاه و طی پیمان ارزمه الروم دوم حاکمیت دولت ایران به این شهر تثبیت می‌گردد و در سال 1314 خورشیدی با تصویب هیات وزیران به خرمشهر تغییر نام مییابد.
خرمشهر در طول حیات تاریخی خود شش مرتبه اشغال شده است، بار اوّل توسط اسکندر مقدونی و در زمان حمله به ایران، بار دوم توسط مسلمانان در زمان حمله به ایران، بار سوم در سال 1254 هجری قمری (1833 میلادی) توسط انگلستان به تلافی محاصره هخرات بوسیله محمدشاه قاجار، بار چهارم در سال 1273 هجری قمری (1856 میلادی) توسط انگلستان و به تلافی محاصره مجدد هرات به وسیله ناصرالدین شاه، بار پنجم در سال 1320 خورشیدی (1941 میلادی) و در جریان جنگ جهانی دوم توسط قوای انگلیس، بار ششم در سال 1359 خورشیدی توسط ارتش متجاوز عراق.
جاذبه‌های تاریخی ـ فرهنگی
ساختمان هلال احمر:
این ساختمان با معماری دوره قاجار متعلق به یکی از حاکمان محلی بوده که پس از مرگ وی جهت استفاده سازمان شیر و خورشید وقت (هلال احمر، کنونی) در اختیار این سازمان بوده است.
موزه جنگ:
موزه جنگ که در ساختمان سابق شرکت نفت احداث شده شامل آثار به جای مانده از دوران دفاع مقدس و شهر خرمشهر می‌باشد.
مسجد جامع: این مسجد در اواخر قاجار ساخته شده در زمان پهلوی اوّل تجدید بنا شده است. شهرت مسجد جامع خرمشهر بدلیل نقش مرکزیت فرماندهی و پشتیبانی آن در زمان مقاومت 44 روزه خرمشهر در سال 1359 در مقابل ارتش عراق می‌باشد.
مسجد امام حسن (ع): این مسجد یا سبک معماری دوره پهلوی در منطقه شلمچه واقع گردیده است.
پل قدیم:
ساخت این پل بر روی رودخانه کارون، که از وسط شهر خرمشهر می‌گذرد، در سال 1338 خورشیدی آغاز و در سال 1349 خورشیدی به اتمام رسید. این پل در زمان جنگ و بمنظور جلوگیری از ورود دشمن متجاوز به جزیره آبادان تخریب و پس از جنگ بازسازی شد.
مقبره دریادار بایندر:
دریادار بایندر اولین فرمانده نیروی دریایی مدرن ایران بود که در روز اوّل حمله انگلستان در جنگ جهانی دوم به ایران در خرمشهر و در حال دفاع از خاک وطن جان باخت. به گفته عده‌ای مقبره وی در جنوب خرمشهر و در محل نیروی دریایی سابق قرار دارد.
قصر فیلیه:
این قصر متعلق به یکی از حاکمان محلی خوزستان بوده و در ابتدای منطقه شلمچه، در محلی به نام فیلیه، و در مجاورت رودخانه اروند واقع شده بود. این بنا اوج هنر آجرکاری دوره قاجار را به نمایش می‌گذاشت که متأسفانه توسط یک ارگان نظامی در آذرماه 1389 تخریب شد.
ساختمان اداره گمرک: ساختمان مدیریت اداره گمرک خرمشهر در زمان جنگ بشدت آسیب دید و هم اکنون بعنوان یکی از آثار بجای مانده از دوران دفاع مقدس در محور داخلی گمرک خرمشهر نگهداری می‌شود.
آثار جنگ
شلمچه: یادمان شهدای شلمچه در منتهی الیه غرب شلمچه و در مجاورت مرز ایران با عراق، بر روی مقبره چند شهید گمنام دوران دفاع مقدس ساخته شده است.
پل نو: پل نو در ابتدا ورودی منطقه شلمچه واقع شده است. اوّلین خاکریز جنگ در این منطقه احداث شد.
منطقه عملیاتی کربلای 4: این منطقه که در جنوب غربی شهر خرمشهر در مجاورت رودخانه اروند واقع شده یادمانی است از دلاوریهای غواصان دلیر ایرانی در عملیات کربلای 4.
جاذبه‌های طبیعی
خرمشهر تنها شهر ایران است که در محل تلاقی سه رودخانه ساخته شده است. رودخانه کارون با عبور از وسط شهر در غرب خرمشهر به رودخانه اروند می‌ریزد و در جنوب شرقی شهر رودخانه بهمنشیر از رودخانه کارون منشعب می‌گردد. تلاقی و وجود سه رودخانه طبیعت زیبا و بی‌نظیری را بوجود می‌آورد.
جزیره مینو در جنوب غربی شهر خرمشهر و در مجاورت رودخانه اروند واقع شده است. این جزیره که قدمتی 300 ساله دارد و نام قدیم آن صلبوخ (به معنای ریگ) بوده است دارای بزرگترین نخلستان خرمشهر با قریب به 8000 نفر نخل می‌باشد. مجاورت اروند، نخلستان وسیع، محصور شدن توسط دو رودخانه اروند و جرف و وجود مرداب و نیزار در جزیره این جزیره را که نزدیک‌ترین جزیره به خاک ایران است. دومین جاذبه طبیعی بی‌نظیر شهر نموده است.
اما گردشگری خرمشهر در یک تقسیم‌بندی به دو دوره قبل از جنگ و بعد از جنگ تقسیم می‌شود.
گردشگری قبل از جنگ
وجود بزرگترین بندر تجاری ایران (آنهم در زمانی که دبی روستایی کوچک بود) و استقرار بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ تجاری، جریان سه رودخانه در شهر، طبیعت زیبای جزیره مینو و نخلستان‌های انبوه شلمچه که در زمان جنگ به کلی نابود شد، خرمشهر را به شهری تجاری ـ تفریحی تبدیل کرده بود.
خرمشهر مقصد کسانی بود که یا برای بازرگانی و معامله و استفاده از امکانات بندری جهت حمل کالاهای خود به این شهر سفر می‌کردند و یا برای تفریح بر روی کارون و اروند و بهمنشیر و یا استفاده از طبیعت زیبای شلمچه و یا جزیره مینو. البته در ایام نوروز خرمشهر یکی از مقاصد اصلی هموطنانی بود که خوزستان را بعنوان مقصد خود انتخاب می‌کردند.
گردشگری بعد از جنگ
خرمشهر در آبان ماه سال 1359 به اشغال ارتش متجاوز عراق درآمد و در خردادماه سال 1361 از دشمن بازپس گرفته شد. پس از پایان جنگ خرمشهر نقش خود را بعنوان یکی از مقاصد گردشگری مهم استان خوزستان حفظ کرد ولی اینبار نه بعنوان مقصدی تجاری ـ تفریحی بلکه بعنوان یکی از مناطقی که یادآور دفاع دلیرانه فرزندان ایران از وجب وجب خاک وطن بود. صرفنظر از ایام نوروز که خرمشهر میزبان گردشگرانی است که برای گذراندن ایام فراغت به این شهر سفر می‌کنند، سیل عظیم ایرانیانی که تحت عنوان کاروانهای راهیان نور جهت بازدید از آثار هشت سال دفاع مقدس در مقابل دشمن به این شهر روانه می‌شود. این شهر را به یکی از مقاصد اصلی گردشگران استان تبدیل کرده است.
به گزارش برخی صاحبنظران تعداد بازدیدکنندگان کاروانهای راهیان نور در سال قریب به 5/2 میلیون نفر است. بعضاً خارجیان نیز در میان بازدیدکنندگان دیده می‌شوند که اینبار نه برای قدم زدن در بازارهای پر رونق خرمشهر (به نام‌های سیف و صفا) و معامله وتجارت، که اینبار برای بازدید از مظهر مقاومت یک ملت و دردانه ایران زمین به این شهر سفر می‌کنند.
قبل از جنگ حضور گردشگران داخلی و خارجی موجب رونق اقتصادی و اشغال‌زایی مستمر بود ولی بعد از جنگ حضور گردشگران بدلیل عدم نقش آفرینی آنان در اقتصاد شهری فقط یک هدیه به خرمشهر پیش‌کش کرده‌اند: زباله.
منبع: خبرگزاری میراث فرهنگی
به لحاظ تقسیمات کشوری خرمشهر دارای دو بخش مرکزی شامل شهر خرمشهر و سه دهستان حومه شرقی، حومه غربی و غرب کارون و بخش مینوشهر شامل شهر مینو و دهستان جزیره مینو است.
در مورد تاریخ خرمشهر نظرات مختلفی وجود دارد که با تجمیع این نظرات می‌توان آغاز تاریخ خرمشهر را از پادشاهی هخامنشی نسبت داد. در زمان هخامنشیان در 18 کیلومتری شمال غرب خرمشهر و در محل فعلی قریه تمار شهری به نام بارما ساخته شد که ظاهراً در زمان داریوش بسیار آباد بوده است. این شهر در زمان حمله اسکندر تخریب می‌شود و پس از آبادی مجدد با نام «بیان» به حیات خود ادامه می‌دهد.
در زمان ورود اسلام شهر بیان شهری آباد بود و تا نیمه قرن سوم هجری به حیات خود ادامه داد لکن بدلیل جنگ‌هایی که در آن زمان رخ داده، ویران می‌گردد و از آن پس تا قرن هفتم هجری در کتب تاریخی نامی از آن برده نشده است.
در قرن هفتم هجری، در قسمت جنوبی خرمشهر کنونی بندر کوچکی به نام محرزی ساخته می‌شود که تا قرن سیزدهم هجری و آغاز حیات جدید خرمشهر وجود داشته است.
حیات نوین شهر خرمشهر از قرن سیزدهم هجری قمری (قرن 19 میلادی) و به نام محمره آغاز می‌گردد. در زمان محمدشاه قاجار شهر محمره جهت ساخت بندر انتخاب می‌شود و رونقی تازه مییابد. در زمان ناصرالدین شاه و طی پیمان ارزمه الروم دوم حاکمیت دولت ایران به این شهر تثبیت می‌گردد و در سال 1314 خورشیدی با تصویب هیات وزیران به خرمشهر تغییر نام مییابد.
خرمشهر در طول حیات تاریخی خود شش مرتبه اشغال شده است، بار اوّل توسط اسکندر مقدونی و در زمان حمله به ایران، بار دوم توسط مسلمانان در زمان حمله به ایران، بار سوم در سال 1254 هجری قمری (1833 میلادی) توسط انگلستان به تلافی محاصره هخرات بوسیله محمدشاه قاجار، بار چهارم در سال 1273 هجری قمری (1856 میلادی) توسط انگلستان و به تلافی محاصره مجدد هرات به وسیله ناصرالدین شاه، بار پنجم در سال 1320 خورشیدی (1941 میلادی) و در جریان جنگ جهانی دوم توسط قوای انگلیس، بار ششم در سال 1359 خورشیدی توسط ارتش متجاوز عراق.
جاذبه‌های تاریخی ـ فرهنگی
ساختمان هلال احمر:
این ساختمان با معماری دوره قاجار متعلق به یکی از حاکمان محلی بوده که پس از مرگ وی جهت استفاده سازمان شیر و خورشید وقت (هلال احمر، کنونی) در اختیار این سازمان بوده است.
موزه جنگ:
موزه جنگ که در ساختمان سابق شرکت نفت احداث شده شامل آثار به جای مانده از دوران دفاع مقدس و شهر خرمشهر می‌باشد.
مسجد جامع: این مسجد در اواخر قاجار ساخته شده در زمان پهلوی اوّل تجدید بنا شده است. شهرت مسجد جامع خرمشهر بدلیل نقش مرکزیت فرماندهی و پشتیبانی آن در زمان مقاومت 44 روزه خرمشهر در سال 1359 در مقابل ارتش عراق می‌باشد.
مسجد امام حسن (ع): این مسجد یا سبک معماری دوره پهلوی در منطقه شلمچه واقع گردیده است.
پل قدیم:
ساخت این پل بر روی رودخانه کارون، که از وسط شهر خرمشهر می‌گذرد، در سال 1338 خورشیدی آغاز و در سال 1349 خورشیدی به اتمام رسید. این پل در زمان جنگ و بمنظور جلوگیری از ورود دشمن متجاوز به جزیره آبادان تخریب و پس از جنگ بازسازی شد.
مقبره دریادار بایندر:
دریادار بایندر اولین فرمانده نیروی دریایی مدرن ایران بود که در روز اوّل حمله انگلستان در جنگ جهانی دوم به ایران در خرمشهر و در حال دفاع از خاک وطن جان باخت. به گفته عده‌ای مقبره وی در جنوب خرمشهر و در محل نیروی دریایی سابق قرار دارد.
قصر فیلیه:
این قصر متعلق به یکی از حاکمان محلی خوزستان بوده و در ابتدای منطقه شلمچه، در محلی به نام فیلیه، و در مجاورت رودخانه اروند واقع شده بود. این بنا اوج هنر آجرکاری دوره قاجار را به نمایش می‌گذاشت که متأسفانه توسط یک ارگان نظامی در آذرماه 1389 تخریب شد.
ساختمان اداره گمرک: ساختمان مدیریت اداره گمرک خرمشهر در زمان جنگ بشدت آسیب دید و هم اکنون بعنوان یکی از آثار بجای مانده از دوران دفاع مقدس در محور داخلی گمرک خرمشهر نگهداری می‌شود.
آثار جنگ
شلمچه: یادمان شهدای شلمچه در منتهی الیه غرب شلمچه و در مجاورت مرز ایران با عراق، بر روی مقبره چند شهید گمنام دوران دفاع مقدس ساخته شده است.
پل نو: پل نو در ابتدا ورودی منطقه شلمچه واقع شده است. اوّلین خاکریز جنگ در این منطقه احداث شد.
منطقه عملیاتی کربلای 4: این منطقه که در جنوب غربی شهر خرمشهر در مجاورت رودخانه اروند واقع شده یادمانی است از دلاوریهای غواصان دلیر ایرانی در عملیات کربلای 4.
جاذبه‌های طبیعی
خرمشهر تنها شهر ایران است که در محل تلاقی سه رودخانه ساخته شده است. رودخانه کارون با عبور از وسط شهر در غرب خرمشهر به رودخانه اروند می‌ریزد و در جنوب شرقی شهر رودخانه بهمنشیر از رودخانه کارون منشعب می‌گردد. تلاقی و وجود سه رودخانه طبیعت زیبا و بی‌نظیری را بوجود می‌آورد.
جزیره مینو در جنوب غربی شهر خرمشهر و در مجاورت رودخانه اروند واقع شده است. این جزیره که قدمتی 300 ساله دارد و نام قدیم آن صلبوخ (به معنای ریگ) بوده است دارای بزرگترین نخلستان خرمشهر با قریب به 8000 نفر نخل می‌باشد. مجاورت اروند، نخلستان وسیع، محصور شدن توسط دو رودخانه اروند و جرف و وجود مرداب و نیزار در جزیره این جزیره را که نزدیک‌ترین جزیره به خاک ایران است. دومین جاذبه طبیعی بی‌نظیر شهر نموده است.
اما گردشگری خرمشهر در یک تقسیم‌بندی به دو دوره قبل از جنگ و بعد از جنگ تقسیم می‌شود.
گردشگری قبل از جنگ
وجود بزرگترین بندر تجاری ایران (آنهم در زمانی که دبی روستایی کوچک بود) و استقرار بانک‌ها و شرکت‌های بزرگ تجاری، جریان سه رودخانه در شهر، طبیعت زیبای جزیره مینو و نخلستان‌های انبوه شلمچه که در زمان جنگ به کلی نابود شد، خرمشهر را به شهری تجاری ـ تفریحی تبدیل کرده بود.
خرمشهر مقصد کسانی بود که یا برای بازرگانی و معامله و استفاده از امکانات بندری جهت حمل کالاهای خود به این شهر سفر می‌کردند و یا برای تفریح بر روی کارون و اروند و بهمنشیر و یا استفاده از طبیعت زیبای شلمچه و یا جزیره مینو. البته در ایام نوروز خرمشهر یکی از مقاصد اصلی هموطنانی بود که خوزستان را بعنوان مقصد خود انتخاب می‌کردند.
گردشگری بعد از جنگ
خرمشهر در آبان ماه سال 1359 به اشغال ارتش متجاوز عراق درآمد و در خردادماه سال 1361 از دشمن بازپس گرفته شد. پس از پایان جنگ خرمشهر نقش خود را بعنوان یکی از مقاصد گردشگری مهم استان خوزستان حفظ کرد ولی اینبار نه بعنوان مقصدی تجاری ـ تفریحی بلکه بعنوان یکی از مناطقی که یادآور دفاع دلیرانه فرزندان ایران از وجب وجب خاک وطن بود. صرفنظر از ایام نوروز که خرمشهر میزبان گردشگرانی است که برای گذراندن ایام فراغت به این شهر سفر می‌کنند، سیل عظیم ایرانیانی که تحت عنوان کاروانهای راهیان نور جهت بازدید از آثار هشت سال دفاع مقدس در مقابل دشمن به این شهر روانه می‌شود. این شهر را به یکی از مقاصد اصلی گردشگران استان تبدیل کرده است.
به گزارش برخی صاحبنظران تعداد بازدیدکنندگان کاروانهای راهیان نور در سال قریب به 5/2 میلیون نفر است. بعضاً خارجیان نیز در میان بازدیدکنندگان دیده می‌شوند که اینبار نه برای قدم زدن در بازارهای پر رونق خرمشهر (به نام‌های سیف و صفا) و معامله وتجارت، که اینبار برای بازدید از مظهر مقاومت یک ملت و دردانه ایران زمین به این شهر سفر می‌کنند.
قبل از جنگ حضور گردشگران داخلی و خارجی موجب رونق اقتصادی و اشغال‌زایی مستمر بود ولی بعد از جنگ حضور گردشگران بدلیل عدم نقش آفرینی آنان در اقتصاد شهری فقط یک هدیه به خرمشهر پیش‌کش کرده‌اند: زباله.
منبع: خبرگزاری میراث فرهنگی